ISANG MALAKING kahangalan, kundi man ganap na katontonhan, ang iginigiit noon pa mang 2003 ng Kagawaran ng Edukasyon na wikang Ingles ang gawing pangunahing wikang panturo sa elementarya pa lamang bilang pag-alinsunod sa balintunang patakaran ng rehimen ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo.  Naalaala tuloy namin ang isang kabanata ng Noli Me Tangere ni Rizal (Mga Suliranin ng Isang Guro).  Sa nasabing kabanata, sa wikang Kastila tinuturuan ang mga bata gayong hindi pa naman sila nakakaintindi ng wikang iyon.  Dahil hindi nila nauunawaan, minimemorya at hindi maipaliwanag  ng mga bata ang kanilang aralin.  Ganito rin nga ang karaniwang nangyayari ngayon sa mga estudyante sa hayskul, kolehiyo at unibersidad sa bansa na dahil sa Ingles nagsipag-aral, at salat sa kakayahan sa banyagang wikang ito, mabilis na nakakalimutan ang sinaulong mga leksiyon kaya nagsisipagtapos na kabisote.

Kaugnay nito,  isang sulat noong nabubuhay pa si Dr. Nemesio E. Prudente, nakilalang makabayan, makatao, progresibong intelektuwal at edukador, at naging Presidente ng Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas, ang tinanggap namin mula sa kanya.  Ayon sa kanya, ang iginigiit na wikang Ingles agad ang gamiting wikang panturo sa elementarya pa lamang ay “sapilitan at pulitikal, hindi nakabatay sa pananaliksik, sa siyensiya ng pagtuturo, at sa mga prinsipyong sikolohikal.”

Niliwanag at binigyang-diin ni Dr. Prudente ang pagtutol niya sa nabanggit na patakaran ng Kagawaran ng Edukasyon sa ilalim ng rehimen ni La Gloria.  Dahil wikang Ingles nga ang ginagamit na panturo sa elementarya pa lamang, napakaliit na porsiyento tuloy ng mga nagsipagtapos sa Grade VI ang pumapasa sa pambansang pagsusulit para matanggap sa mataas na paaralan.  Kinailangan tuloy ipanukala ng diumano’y henyong mga opisyal ng naturang kagawaran ang napakakontrobersiyal na “bridge program” na tandisan nang tinututulan hindi lamang ng mga estudyante kundi maging ng mga guro sa pampublikong mga paaralan.

Unang-una, sa punto ni Dr. Prudente,  “repleksiyon ng mababang kalidad ng pamumuhay sa bansa ang sistema ng edukasyon,” gayundin ng “kolonyal na mentalidad, kainutilan at katiwalian ng mga opisyal ng gobyerno at ng burukrasya.”  Natural, kapos ang badyet para sa edukasyon na niwawaldas pa nga’t kinukurakot ng mga kinauukulan kaya kulang na kulang din sa mga paaralan, mga pasilidad, at may sapat na kakayahang mga guro.  Bukod dito. binigyang-diin niya, “isa sa pinakamalaking problema nga ang wikang ginagamit sa pagtuturo sa elementarya.  Pinipilit ng mga may kaisipang kolonyal na matuto ng pagbasa, matematika at siyensiya ang mga mag-aaral sa pamamagitan ng Ingles, isang dayuhang wikang nagsisimula pa lamang nilang pag-aralan.”

Batay sa mga pagsusuri sa Amerika at Canada, sabi niya, lima hanggang pitong taong ipinaiilalim sa mga programa sa pag-aaral ng wika ang mga estudyante bago maabot ang kahusayang pang-akademiko.  Tinututulan tuloy ng progresibong mga edukador doon na ipailalim sa gayong programa sa loob lamang ng tatlong taon ang migrante o dayuhang mga estudyante bago pahintulutang isabak sa iba’t ibang asignatura.  Dahil tatlong taon nga lamang, at hindi pa ganap na humuhusay sa banyagang wikang Ingles, sarisari ang nagiging problema ng dayuhang mga estudyante — pangwika man o pangkultura.

“Isang malaking kabobohan, samakatuwid, ng mga oplsyal ng edukasyon,” binigyang-diin niya, “na gamitin ang Ingles na  wikang panturo agad sa mga mag-aaral sa elementarya na tinuturuan pa lamang ng Ingles bilang ikalawang wika o ikatlong wika sa mga rehiyong di-Tagalog.”  Sa naturang antas, dapat na wikang Filipino ang gamitin kaagapay ang katutubong diyalekto bagaman,   ayon nga sa kanya, mulang Grade I hanggang Grade VI, dapat ding ituro bilang isang asignatura (subject) ang Ingles tulad din ng wikang Filipino.  Kaya, sa nabanggit na mga grado, sa Filipino dapat ituro ang siyensiya at matematika na maaaring salitan ng katutubong diyalekto sa mga rehiyong di-Tagalog.  Sa hayskul na simulan, sabi niya, ang paggamit sa Ingles bilang wikang panturo (medium of instruction).  Hindi ito nangangahulugang kakaligtaan na ang Ingles, ayon pa rin sa kanya, kaya nga dapat na isa itong asignatura sa lahat ng antas ng pag-aaral mulang elementarya hanggang kolehiyo.

Inihalimbawa ni Dr. Prudente ang sistema edukasyonal ng  Japan, China at Korea na sariling wika ang ginagamit na panturo sa lahat ng asignatura — kabilang ang matematika at siyensiya — at, bunga nito, taun-taon, laging nangunguna sa Silangan at Timogsilangang Asya sa mga pagsusulit ang kanilang mga estudyante at nangungulelat ang mga tinuruan agad sa Ingles gaya ng ating mga estudyante.  Katunayan, binigyang-diin niya,  sa nasabing mga bansa, lumikha pa sila ng mga “calculator” at “computer” na nasa sarili nilang wika bagaman ginagamit din sa kolehiyo  ang nasa wikang Ingles.

Hinahamon niya tuloy, noon pa man, ang mga opisyal ng gobyerno at mga edukador na may kolonyal na mentalidad na magbago ng mga patakaran at paninindigan at huwag igiit na Ingles ang gamiting wikang panturo agad sa elementarya, lalo na nga sa siyensiya at matematika.  Ayon sa kanya, dapat na magtayo ang Kagawaran ng Edukasyon sa ilang piling lugar sa bansa ng tinatawag na “pilot schools” na wikang Filipino — katulong ang katutubong mga diyalekto — ang gagamiting panturo sa mga mag-aaral sa elementarya, lalo na’t sa nabanggit na dalawang araling akademiko.   Batay sa kanyang pagsusuri, tinitiyak niyang magiging mahusay ang resulta nito sa kabuuan.

Habang nasa kani-kanilang sariling wika ang edukasyon ng halos lahat ng bansa sa mundo — Kastila sa Amerika Latina, Pranses sa Pransiya, Ruso sa Rusya, Nippon-Go sa Japan, Fookien at Mandarin sa Tsina, Bahasa Indonesia sa Indonesia, Aleman sa Alemanya, at marami pang halimbawang mababanggit — bukod tangi ngang nasa banyagang wikang Ingles ang sistema ng edukasyon sa ating bansa.  Nagkaroon tuloy ng nakasusukang pakahulugan ang mga elitista’t may kolonyal na kaisipan na “hindi edukado” at “bobo” ang sinumang hindi marunong o mahina sa Ingles at “nasisiraan na ng ulo.” ayon noon sa isang Max Soliven sa isang kolum niya sa Manila Times (Pilipino In, English Out: Are We That Nutty?)  kapag niyakap natin ang sariling wika at pinabayaan ang Ingles.

Ano nga ba ang narating ng edukasyon sa bansang ito sa pamamagitan ng wikang Ingles?  Lumilitaw ngang pababa nang pababa ang kalidad ng edukasyon sa Pilipinas.  Nang suriin ang uri ng mga kolehiyo at unibersidad sa Asya, hindi pa napabilang sa unang 40 ang pangunahing mga pamantasan sa bansa tulad ng Unibersidad ng Pilipinas, Ateneo University, De La Salle at Unibersidad ng Santo Tomas.  Higit na masama, maliwanag na bangkarote ang kasalukuyang edukasyon — sapagkat kinopya nang pira-piraso mula sa edukasyong Amerikano –  kaya, sa kabilang banda,  hindi naman nito matugunan ang pambansang mga pangangailangan at problema para pasukin ang daan ng kaunlaran tungo sa kinakailangang industriyalisasyon.

“Kung susumahin,” ayon kay Dr. Prudente, “ang problema’y nasa sistema at balangkas:  elitista, kolonyal, maka-kapitalista, maka-pribadong mga paaralan.”  Binigyang-diin pa niya na sa dispalinghadong mga patakaran ng gobyerno, “hindi na katakatakang talagang ayaw nilang paunlarin ang kalidad ng pamumuhay ng masang sambayanan kabilang na ang pagkakaloob ng de kalidad na edukasyon.  Pinaglalaruan lamang nila ang mga maralita at iliterado, pinaaasa lamang kung eleksiyon at, pagkatapos, kalilimutan na.”  Ayon tuloy sa kanya, “sa ilalim ng kasalukuyang sistema — at pababa nang pababa pa nga ang kalidad ng edukasyon — halos wala nang pag-asa ang masang makaahon sa kinalulublubang burak, nananatiling nagdaralita, habang namamayagpag sa kayamanan at glorya ang mayayaman.”

Dahil nga sa makadayuhang mga  patakarang pang-edukasyon — bukod sa iba pang larangan — na idinidikdik ng gobyerno, lumilinaw tuloy ang idinidikta noon pa man ng IMF-World Bank at ng mga instrumento ng imperyalismong Amerikano na isapribado ang mga paaralang pampubliko, lalo na ang mga SUC (State Universities and Colleges) sa bansa ngayon upang mapasok ng salanggapang na mga kapitalistang nakabalatkayong edukador na matagal nang nagsisipaglaway sa negosyong edukasyon.  Katunayan, napasok na ng kilalang malalaking negosyante ang larangang ito:  kontrolado na ni Lucio Tan ang UE (University of the East), ni Emilio Sy ang CEU (Centro Escolar University), ni Alfonso Yuchengco ang MIT (Mapua Institute of Technology), at ni Henry Sy ang Asia-Pacific College.

Bukod sa mga nabanggit, puspusan din ang pagsisikap ng ordeng relihiyoso — lalo na mula sa kampo ng Simbahan — sa pagtatayo at pagpapalawak ng kani-kanilang mga paaralang sagad hanggang langit ang matrikula sa lahat ng antas ng edukasyon.  Mulang kindergarten hanggang kolehiyo, sabi nga, walang karapatang mag-aral doon ang anak ng isang Juanang Basa at Pedrong Tigas (ibig sabihin ang mga anak-anak ng karaniwang mga manggagawa, magsasaka’t mangingisda o nabibilang sa hukbo ng mga walang-wala).

Dahil sa ganitong kalakaran, batay sa obserbasyon noon ni Dr. Prudente, hindi nga malayong magsara at isapribado sa malapit na hinaharap ang maraming paaralang pinatatakbo ng gobyerno sa kapinsalaan, higit sa lahat, ng maralitang mga mamamayang walang kakayahang pag-aralin sa mandurugas na pribadong mga paaralang pag-aari ng mga santo-santito at diyus-diyosan sa lipunan.  Sapagkat balintuna’t makadayuhan  pa nga ang mga patakaran ng gobyerno hindi lamang sa larangan ng edukasyon, kundi maging sa iba pang larangan, “lubhang napapanahong sama-samang kumilos,” sabi ni Dr. Prudente, “ang lahat ng makabayan, progresibo at demokratikong mga puwersang nagmamalasakit sa pampublikong edukasyon para sa kapakanan ng masang sambayanan.”  Sa punto niya, “kinakailangang pagtuunan ng pansin at malalim na suriin ang kasalukuyan at hinaharap pang mga problema ng pambayang edukasyon.  Maaaring gawing makabuluhang gabay ang nakaraang kasaysayan nito na hitik ng kapabayaan dahil na rin sa mga elitista at may diwang kolonyal na lantarang kumukontrol sa sistemang pampulitika at pang-ekonomiya ng bansa.”

Sa kabuuan, at sa alinmang punto tingnan at suriin, lubhang napapanahon na ngang baligtarin naman ang sistema — ang wikang Filipino naman ang gawing wikang panturo sa halos lahat ng asignatura tulad nang ginawa, at patuloy na ginagawa, ng mauunlad na mga bansang nagmamahal sa sarili nilang wika at kultura.   Maliwanag, patuloy lamang ibinubulid ng umiiral na elitista at kolonyal na edukasyon ang bansa sa kumunoy ng kamangmangan at kaatrasaduhan.  Panahon na ngang buwagin ito at igiit ang isang edukasyong makabayan, makatao, mapagpalaya at siyentipiko.

Bumanat na naman si Lisandro “Leloy” Claudio, ang anti-Kaliwa at maka-Akbayang akademiko. May nagpadala sa akin ng link ng pinakabagong artikulo niya sa Rappler — na tila naging publikasyon na ng Akbayan dahil may mga artikulo rin nina Sylvia Estrada-Claudio at Joel Rocamora, mga komentarista ng naturang grupo. Ang lahat ng artikulo nila, syempre pa, ay kampi kay Pang. Noynoy Aquino. Sa “CHED is not targeting Filipino language instruction,” sinagot ng batang Claudio ang mga kritisismo sa Commission on Higher Education (CHED) Memo Order No. 20, series of 2013.

Laman ng memo ang mga bagong alituntunin sa General Education sa mga kolehiyo at unibersidad sa bansa. Lumalabas na may sapat na kaalaman — at marahil ay kita rin — si Claudio sa naturang mga alituntunin dahil, batay sa pag-amin niya, siya’y “tumutulong magdisenyo” ng isa sa mga kurso ng CHED sa General Education. Ang sentral na argumento niya: Hindi “tinarget” ng memo ang wikang Filipino dahil inalis man ang pagtuturo nito sa kolehiyo, inilagay naman ito sa sekundaryang edukasyon. Katunayan, aniya, dumami ang mga yunit sa naturang asignatura at kasama nito ang wikang Ingles.

Banggain natin nang direkta ang punto ni Claudio: Tinarget o inatake ng memo ang wikang Filipino. Ang kahit anong aralin, magkaiba ang pagtuturo sa sekundaryang edukasyon at pagtuturo sa kolehiyo. Mahalaga ang pareho, pero may natatanging halaga ang pagtuturo sa kolehiyo. May kakaibang paggagap ang mga estudyante sa kolehiyo sa mga aralin at may ibang epekto ang mga ito sa mga magiging landas nila sa buhay. Ang pag-alis sa pagtuturo sa wikang Filipino sa kolehiyo ay pag-atake rito. At hindi dahilan na kasama naman nito ang wikang Ingles, dahil iba ang pagpapahalaga sa huli sa bansa.

Ano ngayon ang problema? Nasasaling lang ba ang ating nasyunalismo? Na tila irasyunal at sentimental lang para kay Claudio? Higit pa diyan. Ayon mismo sa kanya, “Hindi mauunawaan ang memo ng CHED labas sa konteksto ng K-12.” At ano ang problema sa K-12? Pinapatampok nito ang dalawang tunguhin ng edukasyon sa bansa: ang magprodyus ng una, murang lakas-paggawa at ikalawa, elite na nakapagkolehiyo. Hindi na bago ang pagkakahati, na tinalakay na ng iskolar na si Bienvenido Lumbera sa “Edukasyon para sa Iilan: Kung Bakit Asal-Mayaman si Pedrong Maralita (1972).”

Sa K-12, karamihan sa mga bagong-tapos sa pinalawig na hayskul ay edad 18 — ibig sabihi’y ligal nang magtrabaho. Kaya nga ipinasok na rin sa hayskul ang mga araling teknikal at bokasyunal. Hindi na nila kailangang magkolehiyo — na inirereserba sa mga “seryoso” sa pag-aaral, kayang magbayad sa harap ng pagtataasan ng matrikula at ng pagtakas ng gobyerno sa tungkuling pondohan ang edukasyon. Ang resulta: dagat ng murang lakas-paggawa sa isang banda at elite na nagkolehiyo sa kabila. Mas nakatipid ang mga naghaharing uri sa paglikha ng dalawang grupong pagsasamantalahan nila.

Ano ang problema sa magiging pwesto ng wikang Filipino sa kalagayan ng K-12? Lumalabas na sintomas lamang ito ng mas malalaking usapin. Ang pagkapunta nito, kasama ng wikang Ingles, sa hayskul ay bahagi ng paglikha ng murang lakas-paggawa: kailangang marunong sa komunikasyon sa amo at sumunod sa mga instruksyon sa paggawa, halimbawa. Ang pagkaalis nito sa kolehiyo ay bahagi ng pagkahiwalay ng mga magkokolehiyong elite sa komunikasyon sa nakakaraming Pilipino at karaniwang tao, ng pagkagumon nito sa espesyalisasyon, at ng pagkalulong nito sa sariling sirkulo.

Kung susuriin ang pinag-uugatang pananaw ni Claudio sa edukasyon, lalabas na mababaw na liberal ito: nagpapasya batay sa umano’y mahuhusay o magagandang asignatura. Walang pag-unawa sa pangkalahatang lugar, silbi at oryentasyon ng edukasyon sa bansa para sa mga naghaharing uri. Diyan siya nahulog sa kakaiwas niya sa nasyunalista o makabayang pananaw — na sa Pilipinas ay mahigpit na kaugnay ng pananaw na progresibo o maka-Kaliwa. Hindi lang sa ipinagtanggol niya ang dominanteng tunguhin ng edukasyon sa bansa, naging bahagi na siya ng paglikha nito.

Kaya nga simple lang, para kay Claudio, ang solusyon sa pagkatanggal sa trabaho ng mga guro sa kolehiyo dahil sa K-12: Eh di lumipat sila sa pagtuturo sa hayskul. Kung titingnan sa usapin ng numero ng trabaho at may-trabaho, walang problema sa panukala. Pero sa perspektiba natin bilang bayan, hindi ba’t may problema? Tampok na porma ng neoliberalismo ang denasyunalisasyon, at hindi ba’t nawawalan ng yaman ang bansa sa pagbitiw ng mga guro sa kolehiyo sa kanilang kakayahan at paglipat sa hayskul? Ang kakayahan nila sa pagtuturo sa mga mas abanteng asignatura sa kolehiyo, isusuko.

“Hindi ka iiwasan ng kasaysayan kahit iniiwasan mo ito.” Isa iyan sa mga sikat na islogan ni Fredric Jameson, progresibong intelektwal na Amerikano. Ganito rin siguro ang isang pagsagot kay Claudio kaugnay ng nasyunalismo: Iwasan man niya, ang lakas-paggawa ng mga Pilipino ay pinagsasamantalahan bilang may mga katangiang “Pilipino.” Ang call center na ipinagyayabang ng gobyerno, nakabatay sa umano’y husay sa Ingles at nyutral na accent ng mga Pinoy. Ang elektroniks na numero unong eksport ng bansa ay nakabatay sa umano’y maliliit at malalambot na daliri ng ating kababaihan.

Sabi ng historyador na si Ambeth R. Ocampo, ang nagsabing “Ang hindi magmahal sa kanyang salita / mahigit sa hayop at malansang isda” ay hindi ang bayaning si Jose Rizal. Pwedeng isa raw sa mga makatang sina Herminigildo Cruz o Gabriel Beato Francisco. Anu’t anuman, nagpapakita ang bantog na sipi ng pagkutya at pagmamaliit sa mga Pilipinong hindi nagmamahal sa sariling wika. Kahalintulad siguro ang masasabi sa mga tulad ni Lisandro Claudio: Ang hindi magmahal sa kanyang salita, nagiging kapanig ng pagsasamantala ng iilang naghahari sa lakas-paggawa ng nakakarami sa bansa.

“Any exit from the logic of language might be an entry in a symptomatic dictionary. The alphabetical order of this ample block of knowledge might render a dense lexicon of lucid hallucinations. Beside the bed, a pad lies open to record the meandering of migratory words. In the rapid eye movement of the poet’s night vision, this dictum can be decoded, like the secret acrostic of a lover’s name.”
– Sleeping with the Dictionary, Harryette Mullen

*    *     *

Minsan, nabingwit ang curiosity ko ng isang maliit na bahagi sa Florante at Laura ni Francisco Balagtas: ang ikalimang saknong sa “Sa Babasa Nito” na ang sabi:

Ang may tandang letra alinmang talata,
di mo mawatasa’t malalim na wika,
ang mata’y itingin sa dakong ibaba,
buong kahuluga’y mapag-uunawa.

Para sa mga guro at kritiko, simple lang ang ibig sabihin nito. Gustong sabihin ni Balagtas na kung may hindi ka maintindihan sa sinulat niya, tumingin ka lang sa footnote. Tapos.

*     *     *

Pero bakit hindi ako makuntento sa interpretasyong iyon? Dahil gusto kong basahin ang saknong na iyon bilang isang cryptic message. Pansinin ang mga parirala: tandang letra, malalim na wika, ang mata’y itingin sa dakong ibaba, buong kahuluga’y mapang-uunawa.

Ang “dakong ibaba,” para sa akin, ay tumutukoy sa pababang pagbasa ng mga tandang letra. Isang acrostic! Pwede?

*     *     *

Pero kung aling bahagi ng Florante at Laura ang may acrostic, ‘yan ang hindi ko alam. Iiwan ko na ‘yan sa mga gurong magtuturo ng korido ni Balagtas sa ikaapat na markahan sa Baitang 8. Kung may kritikong makulit na makatuklas, pakibulong na lang sa akin.

*     *     *

Ang gusto kong banggitin ay ang pinakasikat na kundiman noong 1896 hanggang 1898. Ito ang Musica del Legitimo Kundiman Procedente del Campo Insurecto (“Musika ng Lehitimong Kundiman na Nanggaling sa mga Naghihimagsik”) ng mga Katipunero. Mas kilala bilang Jocelynang Baliuag, tinawag itong “Kundiman ng Rebolusyon.”

*     *     *

Narito ang kabuuan ng kundiman:

Pinopoong sinta, niring calolowa
Nacacawangis mo’y mabangong sampaga
Dalisay sa linis, dakila sa ganda
Matimyas na bucal ng madlang ligaya.

Edeng maligayang kinaloclocan
Ng galak at tuwang catamis-tamisan
Hada cang maningning na ang matunghaya’y
Masamyong bulaclac agad sumisical.

Pinananaligan niring aking dibdib
Na sa paglalayag sa dagat ng sakit
‘Di mo babayaang malunod sa hapis
Sa pagcabagabag co’y icaw ang sasagip.

Icaw na nga ang lunas sa aking dalita
Tanging magliligtas sa niluha-luha
Bunying binibining sinucuang cusa
Niring catawohang nangayupapa.

Tanggapin ang aking wagas na pag-ibig
Marubdob na ningas na taglay sa dibdib
Sa buhay na ito’y walang nilalangit
Cung hindi ikaw lamang, ilaw niring isip.

At sa cawacasa’y ang kapamanhikan
Tumbasan mo yaring pagsintang dalisay
Alalahanin mong cung ‘di cahabagan
Iyong lalasunin ang aba cong buhay.

*     *     *

Inaawit ang kundimang ito. At kung kukunin ang unang letra ng unang taludtod sa bawat saknong, mabubuo ang PEPITA.

Si Pepita o Josefa Tiongson ay isang magandang binibining taga-Baliuag. Gayunman, hindi isang harana ang Jocelynang Baliuag. Tumutukoy na ito sa Inang Bayang Katagalugan.

*     *     *

Para sa mga nagsasabing ang konsepto ng “Inang Bayang Katagalugan” ay para lang sa mga nakatira sa Tagalog Region, may paliwanag sa atin si Emilio Jacinto.

Sa talababa ng Katipunan nang mga A.N.B – Sa may nasang makisanib sa katipunang ito, ipinaliwanag na ang mga Tagalog ay “lahat ng tumubo sa Sangkapuluang ito, samakatwid, Bisaya man, Iloko man, Kapampangan man, etc. ay Tagalog din.” Ibig sabihin, lahat ng katutubo ng arkipelagong tinatawag ngayong Republika ng Pilipinas o Filipinas.

*     *     *

Wala namang dapat pagtalunan dito dahil pambansa-demokratiko ang rebolusyon ni Bonifacio. Pangunahing layunin nito ang makalaya tayo sa mga kamay ng kolonyalistang Kastila.

*     *     *

Pansinin naman ang tulang “Hiling” ni Franco Remoroso, isa sa mga health worker na pinagbintangang mga miyembro ng New People’s Army at ikinulong noong 2010 (tinaguriang Morong 43):

Marahil ikaw ay nagtataka
At naguguluhan sa iyong nakikita.
Realidad ba o katotohanan
Itong nangyayari sa lipunan?
Api’t dukha walang pagamutan!

Center sa mga kanayunan
Ospital na ang doktor
Nanggagamot sa ibang bayan,
Caregiver na ang pinasukan.
Eto ang masang api’t dukha
Pilit humihingi’t nagmamakaawa.
Center, ospital at nurse na mapagkalinga,
Ibigay bago mapugot ang hininga,
O mapugto ang hininga, bago ibigay
Ng gobyernong hugas-kamay.

Dahil sa prinsipyo’t napangaralan
Aral sa eskuwelahan ay nalimitahan,
Lalong malawak itong lipunan,
Alayan ng serbisyo at paglingkuran.
Wala nang tatamis pa’t sasarap
Ialay ang buhay sa masang mahirap
Na api-apihan at salat.

Makulong man nang matagal at magdusa
Oras ng kalayaan ay laging pag-asa.
Ako’y nangangarap at laging umaasa
Kayo ang magpapalaya at magpapasiya.
Oras ng kalayaan, kayo ang magdidikta!

Isang matalas na tula ang “Hiling” ni Remoroso na naisulat niya habang nasa loob ng kulungan. Pinuna ang malalang kalagayan ng kalusugan sa bansa.

Ngunit kung susuriin, makikita ang kanyang itinatagong mensahe kung babasahin ito pababa: MARIA CONCEPCION DALAWIN MO AKO!

Hindi hiling ang laman ng tula ni Remoroso, kundi isang panawagan na magkaisa ang sambayanan at ialay ang buhay para sa tunay at ganap na kalayaan. Ang hiling ay ang panawagan niya sa kanyang minamahal. Acrostic poem pala ang “Hiling” ni Remoroso! Isang kundiman!

Ituloy natin sa susunod na labas ang pagtalakay! Padayon!

Hindi pa man humuhupa ang mga balita at komentaryo hinggil sa pag-heckle kay Pang. Noynoy Aquino habang nagtatalumpati sa Naga City noong Hunyo 12, nasa balita na ang pag-heckle sa kanya sa Iloilo City ngayong Hunyo 27.

Dinahas ang aktibistang si Emmanuel Pio Mijares sa Naga: hinila palayo sa mga tagapakinig, hinablutan ng mga telang banner na hawak, binusalan ng naturang mga banner, idinapa sa sahig, pinosasan, ikinulong at kinasuhan.

Mas maraming komentaryo ang nagsabi sa pangulo na kumalma kaugnay ng heckler. Ang manunulat na si Boying Pimentel, na kritikal sa Kaliwang kinabibilangan ni Mijares at kakampi ni Aquino, sinabihan ang pangulo na tularan si Pang. Barack Obama ng US sa maayos na pagtrato sa mga heckler. Sekundarya pala kay Pimentel ang pagiging kontra-Kaliwa at maka-Aquino sa kaisipang kolonyal.

Sa harap ng mga heckler sa Iloilo, sinunod ni Aquino si Pimentel: nagpasalamat sa mga heckler at pinilit silang ipahiya sa mga tagapakinig sa pagsasabing “Kitang-kita na ng mga taga-Iloilo sino ang tunay na magsusulong ng makabuluhan… na pagbabago.” Pero dinahas pa rin ang mga heckler: itinaboy mula sa pinagtatalumpatian ni Aquino at ayon sa maagang balita sa telebisyon ay may isang nasugatan.

Maraming maituturong dahilan kung bakit halatang nayayanig si Aquino sa mga heckler. Sinamantala ng gobyerno niya ang pagkampi ng dominanteng midya sa pagtutok sa pagkontrol sa opinyong publiko. Kaya laging malinaw ang tema ng propaganda nito: sa ekonomiya, pag-unlad para sa lahat; sa pulitika, daang matuwid; sa ugnayang panlabas, kontra-China; sa mga rebelde, kapayapaan at kaunlaran.

Mahalaga sa lahat ng ito ang pagpapakita ng umano’y malawak na suporta ng publiko at umano’y makitid na hanay ng mga nagpoprotesta. Kahit pa ang totoo, nagbaago na ito dahil sa pagbayo ng iba’t ibang isyu sa gobyernong Aquino — pagiging Pork Barrel King ng pangulo, kriminal na pagpapabaya sa harap ng Yolanda, pagtutulak ng EDCA kahit masama sa bansa, at papatinding kahirapan ng nakakarami.

Isa sa mga nagpayo kay Aquino na kumalma kaugnay ni Mijares ang Philippine Daily Inquirer. Maganda ang paghahambing nito: Bakit mas malupit ang dinanas ni Mijares kumpara sa dinanas ni Maria Theresa Pangilinan, heckler ni Gloria Macapagal-Arroyo na lantad na marahas at korap? Magkaiba kasi ng yugto: malaganap na ang galit kay Arroyo noon, at sumusulak pa lang ang galit kay Aquino ngayon.

Maganda rin ang tanong na inuudyok ng pagkukumpara kay Obama. Bakit nga ba kaya ni Obama at hindi kaya ni Aquino na maging kalmado sa harap ng mga heckler at hindi maging marahas sa kanila? Dahil kaya, taliwas sa US, may kasaysayan ang Pilipinas ng pagpapatalsik sa mga pangulo? Dahil kaya, alam ni Aquino na hudyat na ang harapang pagprotesta at pagbastos sa kanya ng posibleng katapusan?

27 Hunyo 2014

MATAPOS linlangin ng pamunuang Amerikano si Hen. Emilio Aguinaldo at agawin ng mga ito ang idineklara ni Aguinaldo na paglaya ng bansa sa kamay ng kolonyalistang mga Kastila noong Hunyo 12, 1898 — sinakop nga ng lahi ng mga Yankee ang Pilipinas sa pamamagitan ng Tratado sa Paris na binayaran ng $20-M ng Estados Unidos ang Espanya para maging kolonya naman nito ang bansa. Pinairal nila dito noon, sa halos 50 taon, ang imperyalista nilang mga patakaran at interes, pampulitika man, pang-ekonomiya, pang-edukasyon o panlipunan na, higit na masama, umiiral pa rin hanggang ngayon.

Sa pamamagitan ng Batas Tydings – McDuffie na pinagtibay ng gobyernong Amerikano noong 1934 na nangakong ibabalik nila ang kasarinlan ng Pilipinas 10 taon matapos pagtibayin ang dinisenyo nilang kolonyal na Konstitusyon ng 1935. Sa ilalim ng naturang batas, tiniyak na mananatili ang karapatan ng mga korporasyon at mamamayang Amerikano na magkaroon ng mga ari-arian sa Pilipinas, magtalaga ng mga tropa’t magtayo ng mga base militar sa malawak na teritoryo nito. Gayundin, tiniyak din ang pagpapatupad ng malayang kalakalan ng Amerika’t Pilipinas.

Sa ilalim pa ng minamaniobra nila noong rehimeng Roxas, iba’t iba nang imperyalistang pagsasamantala ang kapalit ng diumano’y kasarinlang ibinalik noong Hulyo 4, 1946. Nariyan ang Batas sa Ari-arian na nagtadhanang hindi maaaring pakialaman ang lahat ng lupa’t gusali’t iba pang ari-ariang pag-aari na ng mga Amerikano bago, at pagkatapos, ng Hulyo 4, 1946. Nariyan ang Batas Bell sa Kalakalan at Parity Rights na nagpahintulot na dambungin ng kapitalistang mga Amerikano ang likas na yaman ng bansa at diktahan ng Estados Unidos maging ang taripa at halaga ng piso kontra dolyar.

Nariyan pa rin nga ang Kasunduang Militar ng Amerika at Pilipinas na nagpahintulot sa pagtatayo ng mga base militar nila dito na napalayas lamang pagkatapos ng 99 na taon pero, sa kabilang banda, nahalinhan naman ngayon ito ng VFA (Visiting Forces Agreement) na, hindi maikakaila, instrumento pa rin ng mga Amerikano upang supilin ang mga kilusang makabayan at progresibo o laban sa interes ng Amerika dito. Hindi na tuloy dapat ikagulat ngayon kung bakit nag-aalok ng tulong na militar sa AFP ang Amerika kamakailan para lipulin diumano ang CPP-NPA at iba pang tropang agad nilang binabansagang mga terorista. Bilang paghohosana kay Presidente George W. Bush ng kasalukuyang rehimen, lumilitaw na hindi na mahahadlangan ang pagpapatupad na nito ngayong Hulyo ng masahol pa sa teroristang HSA (Human Security Act) o batas kontra-terorismo.

(Mula kaliwa) Emilio Aguinaldo, Manuel Roxas, Sergio Osmena, at Manuel Quezon.

Sapagkat ginawa nilang tau-tauhang sunud-sunuran o papet ang pambansang liderato, mula pa kina Osmena, Roxas at Quezon hanggang ngayon, malaya nilang nahakot sa murang halaga ang asukal, abaka, niyog, troso, mineral at iba pang hilaw na materyales at, sa kabilang banda, ginawa nilang tambakan ng sobra nilang mga produkto’t kapital ang bansa, tulad na lamang ng mga gamot at kemikal at mga kagamitang medikal, bukod pa sa kung anu-ano pang mga produktong ayaw na yatang tangkilikin sa kanilang bansa ng mga mamamayan nila.

Hindi maikakaila, iginilgil at pinairal nila sa bansa ang isang edukasyong kolonyal at nasa wikang Ingles na, kung tutuusin, ay mabisang instrumento ng pampulitikang indoktrinasyon ng sambayanan para mangayupapa ang mga ito sa mga bagay at pagpapahalagang maka-Amerikano. Kinontrol din nila maging ang daluyan ng malayang komunikasyon (radyo, telebisyon, babasahin at maging internet ngayon) para mapalaganap ang kanilang mga propaganda’t maianunsiyo pa ang kanilang mga produkto upang tangkilikin ng mga mamamayang Pilipino sa kapinsalaan ng lokal na mga industriya.

Dahil sakal-sakal pa rin ng diyus-diyosang Amerikano ang halos lahat ng antas ng pambansang larangan, hindi na tuloy katakataka kung manatiling bitukang agrikultural nito ang Pilipinas at patuloy na anino lamang ang pambansang industriyalisasyon habang, sa kabilang banda, nagdaralita’t busabos ang masang sambayanan, ipinagkakait sa kanila ang tunay na hustisya sosyal at binabansot ang kanilang makabayan at mapagpalayang mga adhikain tungo sa pambansang katubusan.

Sa maikling salita, kahit ibinalik ng mga Amerikano noong Hulyo 4, 1946 ang inagaw nito sa kamay ng mga rebolusyonaryong Pilipino na idineklarang kasarinlan noong Hunyo 12, 1898, nananatili pa ring huwad hanggang ngayon ang naturang kalayaan at kasarinlan, lalo’t nadidiktahan nito at napapaikot sa kanilang imperyalistang mga layunin ang walang gulugod at kasabuwat pang pambansang liderato. Naiparatang tuloy noon ng yumaong makabayang Sen. Claro M. Recto na kaakibat ng huwad na kasarinlang ito ang isang bagong pang-aalipin.

At hindi naiwasang ipayo noon ni Recto sa sambayanang Pilipino: “Mangarap tayong kagaya ni Bonifacio, at ipagpatuloy natin ang pakikibaka para sa ganap na katubusan ng ating lahi mula sa kamay ng bagong pang-aalipin, at huwag tayong padala sa takot at pag-aalinlangan, bagaman maaari tayong salubungin ng dambuhalang mga alon sa ating paglalakbay.”

Parang tula na rin ang kantang Akrostik ni Dong Abay—isang shopping list o catalog poem ng mga pangalan ng mga mang-aawit—hindi sila si Dong.

Unti-unti niyang binubuo ang kanyang pangalan. Sa huli, sa letrang ‘Y,’ ay sinagot ni Dong kung sino siya: Yano, yano, ‘yan ako. Ako ay sino ba?

“Yano” ang tawag sa isang simpleng tao. Sino nga ba siya? Bakit kailangan pang sinuhin?

*     *     *

“And the madness of the dark swelling with rage, swelling with rage
I am Wrath, I am Ire,
I would like to squeeze your rotten flesh until you burst,
the violence purged.”
– I Am Ire, The Badger King

*     *     *

Maaaring maglaman ng galit at panawagan ang isang tula. Halimbawa, narito ang isang tula:

MAY SA-GUIMARAS

Yaong along
Umaahon,
Dilang-alat.
Iniimis
Pagpalikpik,
Umiilag.
Talusaling
At mailap.

~

Nagsisi-dekolores
Yaong mga korales.
Opera ng pagtangis?

~

May tuyot na bagabag
Galing sa hanging-dagat.
Ang pagsutsot ay malat.

~

Bitak-bitak—
Iyong mga balat, bitak-bitak.
Lumba-lumba at balyena
Ay nagsisipalag.
Talaba at halaan
Sing-itim ng alkitran
Iyong dinarahak.
Nayatyat sa burak
Gubat ng bakawan.

~

Iyong bapor-buwaya
Langis ang ibinuga.
O lasong sakdal-kinang,
Yumapos na sa pampang.

~

Kamandag
Ay hulmang
Mansanas…
O mangga?

*     *     *

Isang maka-kalikasang tula ang May Sa-Guimaras na tungkol sa perwisyong idinulot ng oil spill sa Guimaras noong 2006. Kasama ito sa koleksyon kong Asal-Hayop na nakakuha ng 2nd prize sa Tula sa Palanca noong isang taon.

Napansin ba ninyong isa itong acrostic poem?

*     *     *

Noong panahon ng Batas Militar, lumabas ang tulang ito ng isang Ruben Cuevas sa Focus, isang magasing pro-Marcos:

PROMETHEUS UNBOUND

I shall never exchange my fetters for slavish servility. ’
Tis better to be chained to the rock than be bound to the service of Zeus.
– Aeschylus, Prometheus Bound

Mars shall glow tonight,
Artemis is out of sight.
Rust in the twilight sky
Colors a bloodshot eye,
Or shall I say that dust
Sunders the sleep of the just?

Hold fast to the gift of fire!
I am rage! I am wrath! I am ire!
The vulture sits on my rock,
Licks at the chains that mock
Emancipation’s breath,
Reeks of death, death, death.

Death shall not unclench me.
I am earth, wind, and sea!
Kisses bestow on the brave
That defy the damp of the grave
And strike the chill hand of
Death with the flaming sword of love.

Orion stirs. The vulture
Retreats from the hard, pure
Thrust of the spark that burns,
Unbounds, departs, returns
To pluck out of death’s fist
A god who dared to resist.

*     *     *

Hindi sukat akalain ng editor ng magasin na ang totoong nagsulat ng tulang ito ay si Jose Lacaba (ginamit niyang pseudonym ang “Ruben Cuevas”). Hindi rin sukat akalain ng editor ng magasin na isa pala itong acrostic poem!

*     *     *

Kung babasahin pababa ang tula, lilitaw ang isang popular na slogan ng mga aktibista noong panahon ng diktadurya: MARCOS HITLER DIKTADOR TUTA!

*     *     *

Hindi kumukupas ang bisa ng acrostic poem para maitawid ang political message sa malikhaing paraan. Halimbawa, pansinin ang tulang ito ni Rolan Decena:

HOW’S MY DRIVING

0 porsyento na sa pamamasada ang asenso.
9 na buwang nagdadalang-tao ang asawa kong kapos sa sustento.
2 beses na lang kung kumain sa maghapon.
1 kamay ko ay halos mabali na sa pagpihit ng kambiyo.
4 Diyos,
4 Santo! Mahigit laging

8 oras na akong nagmamaneho.
7 araw sa isang linggo na dapat ay
7 beses din dapat kumain nang maayos.
7 gabi sa isang linggo na akong puyat at hindi lang
7 beses ang presyo ng gasolina ay umangat.
Papaano pa natin tatahakin ang landas ng matuwid
kung darating ang panahon, gumagapang na tayo pagtawid?

*     *     *

Kahit mga eksperto ay maaaring mabuwisit sa paggamit ni Decena ng mga numero. Para namang random lang ang mga linyang pinagsunod-sunod niya sa kanyang tula. Ano ba ang gusto niyang patunayan?

*     *     *

Kung magiging bukas ang isipan ng mambabasa, maiintindihan niyang ito ay isang acrostic poem.

Paano? Ang numerong 09214487777 ang hotline number ng Central Office ng Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB).

Noong 2012, inilunsad ng LTFRB ang kampanyang How’s My Driving? kung saan pinagmamarkahan ang mga PUV ng sticker na “May Reklamo Ka? Itawag sa LTFRB (Do You Have a Complaint? Call the LTFRB)” kasama ng 09214487777.

*     *     *

Tumawag ka sa 09214487777 at mabubuwisit ka lang.

Simula nang ideklara ng Korte Suprema noong Hulyo 1 na labag sa Konstitusyong 1987 ang Disbursement Acceleration Program (DAP), marami nang nasulat at nasabi ang mga kritikal sa naturang programa. Dumami pa ang mga ito nang ipagtanggol ni Pang. Noynoy Aquino ang DAP sa kanyang talumpati sa telebisyon noong Hulyo 14. Matapos ang pagdepensa sa sistemang pork barrel, kriminal na pagpapabaya sa mga biktima ng superbagyong Yolanda, at pag-apruba sa Enhanced Defense Cooperation Agreement, ang Hol-DAP na ang pinakamalaking kontrobersyang yumanig sa rehimen ni Aquino.

Matibay ang mga batayan nila: (1) Inilihim ng rehimen ang pagpapatupad ng DAP sa mga taong 2011-2013, nasiwalat lang nang ibulgar ni Sen. Jinggoy Estrada ang P50-milyong suhol sa mga senador matapos ang pag-impeach kay dating Chief Justice Renato Corona. (2) Labag sa Saligang Batas ang DAP, partikular sa prinsipyo ng solong kapangyarihan ng Kongreso na magtakda ng pambansang badyet, pag-iwas sa pagkontrol ng ehekutibo sa lehislatura at hudikatura sa pamamagitan ng badyet, at pagtataguyod sa dapat na “checks and balances” sa tatlong sangay ng gobyerno.

(3) Sa aktwal, ginamit na pork barrel ni Aquino ang DAP, instrumento ng korupsyon at patronage, tampok ang pagsuhol sa mga senador sa impeachment ni Corona at iba pang anomalyang natutuklasan at matutuklasan pa. (4) May pagtatakip o cover-up na patuloy na ipinapatupad ang rehimen sa paggastos sa DAP, tampok ang pagtangging i-audit ito ng Commission on Audit at ulat na pangkalahatan hinggil dito ng Department of Budget and Management. (5) Napaka-arogante ni Aquino, samu’t sari ang palusot at palabas para panindigan ang pagkakamali na napakalinaw sa marami at dumarami sa bansa.

Sa kabilang banda, napakarami na ring nasulat at nasabi ng mga tagapagtanggol ng DAP at ng rehimeng Aquino. Pero hindi matibay ang depensa nila — hindi solidong mga argumentong nakakakumbinsi, kundi parang maliliit na kahoy-kahoy na iniharang sa bumubwelong tren ng makatwirang pagtuligsa at galit ng mga mamamayan. Tampok na halimbawa ang sinabi ni Rep. Walden Bello ng Akbayan, na may mga taong kahit buhay-pag-ibig ni Aquino ay gagamitin para i-impeach ito. Nauubusan na ng depensa ang rehimen: si Bello, ang makutatang propesor, ay humantong na lang sa patutsada.

Tampok ding halimbawa ang pagyayabang ng rehimen na nakatulong sa pag-unlad ng ekonomiya ng bansa ang DAP. Masinsing sinagot ito ni Sonny Africa ng Ibon Foundation: Para makatulong sa ekonomiya ang pagbubuhos ng pondo ng gobyerno, dapat malaki ang pondo at mabilisan ang pagbubuhos, at dapat ay ilaan ito sa mga proyektong may malaking epekto sa ekonomiya. Pinagtibay ni Africa ang mga argumentong madaling maunawaan ng publiko — na hindi nakakapagpaunlad sa ekonomiya ang pork barrel gaya ng DAP, at hindi umuunlad ang ekonomiya, piryod.

Dahil matibay ang mga batayan ng mga kritikal sa DAP at rehimen at walang sinabi ang mga satsat ng mga tagapagtanggol, lumalakas kahit sa midyang mainstream ang nauna — bagamat nainterbyu pa rin si Randy David, lider ng Akbayan at kumikita ang mga kaanak sa pamahalaan, bilang “manunuring pampulitika” noong Hulyo 14. Lumalakas din sila sa social media — bagamat lumaganap pa rin si Raissa Robles na, sa kanyang estilo ng pag-ipit sa anumang orihinal na datos o pagtingin hanggang dulo ng artikulo, ay nagtangkang kumontra sa Korte Suprema at magbigay ng depensa sa rehimen.

Magandang sintomas ng panahong ito ang alagad ng sining na si Juana Change, kasama sa kilusang patalsikin si Gloria Macapagal-Arroyo na paglaon ay sumuporta kay Aquino. Dahil sinsero at seryoso siya sa pagkontra sa pork barrel at korupsyon, kritikal na rin siya sa rehimeng Aquino ngayon. Galing siya sa kampong maka-Aquino, at mas maraming Pilipino ang ni hindi nagmumula doon. Sa pagsigla ng mga talakayan sa mga komunidad, sakahan, empresa, opisina at paaralan, titining ang tama at mali lampas sa mga palusot at palabas ng rehimen, at mas marami ang kikilos sa darating na panahon.

20 Hulyo 2014

we’ll sharpen our bolos
when fear lurks in the heart
when the stars are bleak and sad
and the sun’s rays are cold and pale.
we’ll sharpen our bolos
when withering are the flowers
when the trash is not on fire
when the dews glitter not on the grass
and not a single firefly twinkles in the night.

yes, we’ll sharpen our bolos
when more fortunate are the rats
than the poor like us
we, “the wretched of the earth”
we, the workers and peasants
enslaved by the soil and machine
of the gluttonous ruling class
yet our belly groans most of the time
while they wallow in the blessings
coming out from our sweat and blood.

we’ll sharpen our bolos
especially when feverish are our tots
their stomachs aching through the night
and not a drop of milk comes out
from the sagging breasts of their moms
long tormented by poverty and despair
we’ll sharpen our bolos
when even the cold, cooked-rice in our pots
is devoured by our avaricious landlords
and our anemic coffee and arm’s sweat
are gulped by our predator ruling class.

we’ll sharpen our bolos
when your justice is elusive as the clouds
when slow-paced as the crawling snails
with no pangs for the rich and powerful
and plunderers of public funds
but repressive for the weak and poor
sharp spears they are piercing our hearts
bulldozers trampling upon our sacred rights
stunting our growth and dimming our hopes
for a better, peaceful, democratic life.

yes, we’ll sharpen our bolos
when our beloved la tierra pobreza
is rapaciously being raped
when foreign masters are mashing
her luscious, milky breasts
and her sacred sovereignty
is being disgraced and sold
by the lords of power and gold
yes, we’ll sharpen our bolos
till social justice reigns
till our beloved land
is set free from the clutches
of injustices and penury
till the rampaging waves of change
and the hurricane of discontent
demolish and pulverize her prison walls!

Magandang araw. Nabasa ko ang limang tweets mo kaugnay ng State of the Nation Address ni Pang. Noynoy Aquino noong Hulyo 28. Sumusulat ako sa iyo dahil impluwensyal ka, maraming kababayan natin ang nakikinig at tumutulad sa opinyon mo sa maraming bagay. Mahalaga para sa akin na isang aktibista na masagot ang pagpuri mo kay Aquino at pagtuligsa sa mga nagprotesta. Iyun nga lang, hindi kita masagot sa pormang tweet din, at mas mainam na siguro iyun para mas matalakay ang mga usapin. Gusto ko rin talagang ipakita na mas kumplikado ang mga isyu para sa pormang tweet.

Kung susuriin, inilabas mo sa naturang tweets ang lahat ng armas mo na dahilan kung bakit ka sikat ngayon, mga armas na tila manerismo na lang para sa iyo na mahusay na komedyante: Iyung pagbatay sa pagdama o emosyon sa paggawa ng husga, paghalaw sa moralidad ng karaniwang tao, paglalantad ng totoong makitid na motibo sa likod ng marangal na aksyon, mabilis na pasaring sa nakakasagutan, at pagkutya sa masagwang aksyong kabaligtaran ng matayog na pahayag. Ang mga ito ang madalas mong gawin bilang komedyante — at tagahubog ng opinyong publiko, namamalayan mo man o hindi.

At ginamit mo ang mga armas mo pabor kay Aquino at kontra sa mga nagprotesta. Nagbatay ka sa pagdama noong sinabi mong naapektuhan ka ng talumpati niya. Humalaw ka sa moralidad ng karaniwang tao nang punahin mo ang mga tumutuligsa sa kanya dahil walang perpektong pangulo. Inilantad mo ang “totoong motibo” sa likod ng mga “nag-aaklas” — ang “pambili ng bigas.” Nagpasaring ka kay Teddy Casiño na hindi siya nakatanggap ng pera mula sa kontrobersyal na DAP kaya siya “tumatalak.” Kinutya mo ang mga nagprotesta sa maruming pulitika dahil nag-iwan sila ng dumi sa kalsada.

Bakit ganoon? Bakit naramdaman mo ang emosyon sa SONA ni Aquino, pero hindi ang galit ng mga nagprotesta sa labas? Bakit mas pinipili mong panghawakan iyung kawalan ng perpekto at hindi ang dapat na pagpapanagot sa nagkasala? Bakit iyung motibo ng mga nagpoprotesta, pinupulaan mo, pero bulag ka sa totoong motibo sa paiyak-iyak ni Aquino, ang magpaawa dahil arogante siya sa pagtatanggol sa DAP? Bakit hindi mo alam na kaiba ang grupo ni Casiño sa mga nasusuhulang tradisyunal na pulitiko? Bakit hindi mo kutyain na naging fashion show ang pag-uulat ng lagay ng maralitang bansa?

Hindi kita gustong sumbatan; seryosong mga tanong iyan. Ang gusto kong sabihin: Iyung mga nagprotesta, may mga dahilan, mga batayan — lampas sa paghahanap ng perpekto, lampas sa pambili ng bigas, lampas sa hindi pagtanggap ng pera galing DAP, nakapag-iwan man sila ng dumi sa kalsada o hindi. Ito ang pinakamalaking protesta sa limang SONA ni Aquino. Tinakot sila gamit ang maraming pulis at militar, ginawang garison ang lugar ng protesta nila, at binomba pa sila ng tubig — pero nanatili sila. Hindi kaya karapat-dapat sila sa pagrespeto’t pakikinig man lang, at hindi agad na paghusga?

Hindi ko gustong baguhin ang pagpanig mo; hindi iyan kayang gawin ng isang sulat. Pero nakapag-aral at matalino ka. Sana palawakin mo pa ang pananaw mo, Vice. Sumikat ka dahil sa masa at, sa kasaysayan ng bansa natin, talagang nagpoprotesta ang masa dahil sa kalagayan nila lalo na’t may nalalantad na korupsyon sa gobyerno. Bakla ka, na nakakaramdam ng diskriminasyon at pang-aapi; may ganyan ding nararanasan ang masa, at mas matindi pa. Nagbago na ang uri o katayuan mo sa buhay pero Viceral ka pa rin, at napakasagwa kung mag-aasta kang para kang Cojuangco tulad ni Kris.

Sasabihin mo siguro nang pakutya, “Para limang tweet lang, andami nang sinabe?” Pasensya na, hindi kasi ganoon kasimple. May mapupulot sa Bibliya sa usaping ito: “At sa sinumang binigyan ng marami ay marami ang hihingiin sa kanya: at sa sinumang pinagkatiwalaan ng marami ay lalo nang marami ang hihingiin sa kanya.” Uulitin ko: namamalayan mo man o hindi, humuhubog ka ng opinyong publiko. Hindi ka na lang basta nagpapahayag ng saloobin ngayon. Sana, huwag kang basta magsalita batay sa paimbabaw na persepsyon at sana, tiyakin mong makamasa ang iyong mga deklarasyon.

30 Hulyo 2014

“the dead will they
speak to the silences swallowed
with bulldozed earth”
– The Gift of Memory, Suheir Hammad

*    *    *

Ang unang lapit ko sa sitwasyon ng Gaza ay mula sa mga libreng magasin na ipinapadala sa akin ng isang denominasyong Kristiyano sa US.

Bukod sa mga paliwanag at pagbanggit sa Bible verses, naglalaman din ang mga magasin ng scanned photos ng news clippings.

*    *    *

Madalas nilang isama ang larawan ng noon ay Israeli prime minister Yitzhak Rabin at Palestinian leader Yasser Arafat na kinakamayan ang isa’t isa.

Sa gitna nina Rabin at Arafat si dating US president Bill Clinton. Ang okasyon: pirmahan ng Oslo I peace accords, sa pagitan ng rehimeng Israel at ng Palestine Liberation Organization (PLO), noong 1993.

Si Uncle Sam na naman ang nagbalik ng kaayusan sa isang bahagi ng mundo.

*    *    *

“I come bearing an olive branch in one hand, and the freedom fighter’s gun in the other. Do not let the olive branch fall from my hand.”
– Yasser Arafat

*    *    *

Matapos ang dalawang taon, iniligpit (in-assassinate) si Rabin. Noong 2004, namayapa si Arafat. Napakaraming haka sa dahilan ng kanyang pagkamatay, kasama na ang pagkalason.

*    *    *

“To our land, and it is a prize of war,
the freedom to die from longing and burning”
– To Our Land, Mahmoud Darwish (salin ni Fady Joudah)

*    *    *

Huminto ang pagdating ng mga libreng babasahin galing sa US. Pero muli kong natagpuan ang PLO sa mga halimbawa ng nagsusulong ng armadong pakikibaka sa mundo, kasama ng Moro Islamic Liberation Front (MILF).

Sa katunayan, nagbigay ng parangal si Gregorio “Ka Roger” Rosal, spokesperson ng Communist Party of the Philippines, kay Arafat at maging kay Hashim Salamat na siyang nagtatag ng MILF.

*    *    *

Paano haharapin ang Hamas? Wala ito sa listahan ng mga grupong nagsusulong ng armadong pakikibaka. Hindi gaya ng Fatah (dating Palestine National Liberation Movement).

Ito ang madalas ipanakot sa mga nakikiisa sa panawagan para itigil na ang pambobomba sa Gaza: na teroristang organisasyon ang Hamas, kaya dapat silang tirisin.

*    *    *

“Children children children children of Gaza
Streets, markets, houses are full of children
Gaza is a giant by the shades of children fighting with foes
Children sing a song in the arms of death”
– Gaza, Metín Cengíz (salin ni Volkan Hac?o?lu)

*    *    *

Ginagawa lang daw human shield ang mga bata. Mga larawan ng mga patay na bata ang ipinakakalat ng Hamas, para maawa tayong lahat. Para sila ang kampihan natin.

*    *    *

Sa isang episode ng TV series na Tyrant, pinagbabaril ang mga binatilyong nakaisip na i-hostage ang manugang na babae ng presidente ng rehimeng Abbudin.

Mabuti na raw iyon, sabi ng army general. Kung papalayain ang mga binatilyo, lalaki lang silang mga terorista at baka ang mga lider pa ng rehimen ang mapatay.

*    *    *

“The difference between the revolutionary and the terrorist lies in the reason for which each fights. For whoever stands by a just cause and fights for the freedom and liberation of his land from the invaders, the settlers and the colonialists cannot possibly be called terrorist, otherwise the American people in their struggle for liberation from the British colonialists would have been terrorists; the European resistance against the Nazis would be terrorism, the struggle of the Asian, African and Latin American peoples would also be terrorism, and many of you who are in this Assembly hall were considered terrorists.”
– Yasser Arafat, talumpati sa 1974 UN General Assembly

*    *    *

Noong nakaraang buwan, sumakay sa mga subway train sa New York City ang grupong Librarians and Archivists with Palestine. Nagpamigay sila ng mga bookmark at bumigkas ng mga tulang Palestino para ipanawagan ang agarang pagtigil pagsalakay sa Gaza Strip.

*    *    *

Sa mga panahong nagagawa nating tulaan ang mga bituin, ang mga bulaklak; maging ang mga kaldero at ang naunsiyami nating pag-ibig, sigurado kong may lugar sa puso natin para mag-alay ng tula sa mga biktima ng patuloy na pagbomba ng Israel sa Gaza; isang dasal ng pakikiramay at pakikiisa.

lumuluha tayo’t nananaghoy
hindi dahil ipinagdaramdam natin
ang sarili nating mga kasawian
o dinudurog ang sarili nating mga puso
ng mga dagok ng karalitaan
lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil napagmasdan natin
ang mga aninong walang masulingan
at mga katawang ginagahasa ng karimlan
sa mga gabi ng ating paglalakbay at paglalamay
sa paghahanap ng liwanag sa gubat ng dilim at sagimsim
lalo’t walang kumikindat ni isang bituin
sa papawirin ng ating sagradong mithiin
lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil patuloy na binubukalan ang ating mga mata
ng mga luha ng dalamhati ng lahi
habang naglilingkisan sa telon ng balintataw
mga eksena ng malagim na pelikula
sa ating pinakasisintang la tierra pobreza.

lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil hitik sa matimyas na pagmamahal ang ating mga puso
hindi para sa ating sarili
hindi para sa ating sikmura’t katawang dinudusta
sa maalindog na mga templo’t palasyo ng mga pinagpala
bawat araw, namumukadkad ang pagmamahal
sa himaymay ng ating laman
dahil mga ugat nati’y karugtong ng mga ugat
ng mga sawimpalad, ng uring dayukdok at binubusabos
silang walang habas na ikinakadena
ng mga diyus-diyosan sa bilangguan ng dalita’t dusa
lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil dugo nila’t dugo nati’y nagmumula sa iisang batis
ng sagradong mga pangarap at adhikain
at kapwa natin nakikita ang mabining pagdausdos ng hamog
sa dila ng naninilaw na mga damo
sa burol man o sabana ng pakikibaka
oo, tigib ng pagmamahal ang ating mga puso
para sa laya’t ligaya ng bayang pinakasisinta.

oo, lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil hitik ang ating puso sa matimyas na pagmamahal
dinadaluyan ng malasakit at pakikiramay
sa lahat ng naglalagos ang mga titig
sa mga bubong na pawid sa kabukiran
sa inaagiw na mga eskinita sa kalunsuran
at nagdarasal na mga barungbarong
sa balikat ng nagbalatay na estero
mulang tripa de gallina hanggang canal de la reina.

lumuluha tayo’t nananaghoy
dahil bumubulwak sa ating mga puso
matimyas na pagmamahal
ngunit nag-aalab ang ating mga utak
habang nagdiriwang sa mesa
ng karangyaan at mapagsamantalang kapangyarihan
silang mga diyus-diyosan ng balintunang lipunan
at titiguk-tigok naman ang lalamunan
ng gumagapang na masang sambayanang ibinubulid
sa kumunoy ng kahimahimagsik na karalitaan
oo, lumuluha tayo’t nananaghoy
ngunit ito’y hindi magpakailanman
kapag tuluyang naglagablab ang mga apoy
ng sigang sinindihan sa ating dibdib
ng mga aninong kalansay na ngayon
magbabanyuhay rin ang lahat
bawat patak ng ating luha’y huhulmahin
sa pandayan ng layang dakila
at magiging mga palasong itutudla
sa puso’t lalamunan ng uring baligho
para sa ganap na katubusan
ng uring alipin at dayukdok
at ganap ding kasarinlan
ng lugaming la tierra pobreza!

Isa siyang magaan, masaya at maliwanag na presensya sa mga taong nakapaligid sa kanya. Sa kanyang mga magulang, na dumulog at namanata kay Sto. Niño para sa kalusugan niya. Sa kanyang ate, na lubos ang suporta sa kanya mula pagiging aktibista hanggang pamumundok. Sa kanyang mga batchmates sa Manila Science High School, na noong pabiro niyang sinabing “Hindi na ako aalis basta ibili ninyo ako ng franchise ng French Baker” ay sumang-ayon, pero nabigong pumigil sa kanya. Sa kanyang mga kapwa-aktibista sa kampus na giliw na giliw sa kanya, na ang ilan, kapanalig na’t lahat, ay pumigil rin sa kanyang umalis. “What about friendship?” tanong ng iba sa kanila.

Kakaiba siyang karakter, at napakarami ng alaala sa kanya ng mga napalapit. Nakilala siya ng isang kapwa-aktibista sa debut ng isang kaibigan nila pareho, sumasayaw ng “Miami” ni Will Smith at “Sweetheart” ni Mariah Carey. Masayahin siya, bungisngis, at malambing magsalita. Maganda siya, pero hindi iyung tawag-pansin, kundi iyung tumitining sa pagtagal. Maaliwalas ang mga ngiti at ngumingiti rin ang mga mata. Huwag kang magkamaling pindutin ang ilong dahil hahabulin ka niya at sasapakin nang paulit-ulit sa balikat, na ikinakatuwa ng marami niyang tagahanga. Parang lagi siyang may matamis na cologne. O iyung paligid lang ba iyun kapag dumadaan siya?

Mahilig siya sa musika at magaling kumanta. Nakikipag-usap siya sa isang kaibigan nang maghapon tungkol sa musika – na tipong “jologs” para sa iba. Paborito niya si Patti Austin, at isa sa unang hinanap niya sa Youtube ang “Through the Test of Time” sa isang dalaw. Kapag may videoke, nakikipag-duet siya ng “Especially for You” ni Kylie Minogue, at kapag wala, ng “I’m Real” nina Jennifer Lopez at Ja Rule. Romantik para sa kanya ang “Underneath the Stars” ni Mariah Carey at pinakamalungkot naman ang “The Day You Went Away” ni Wendy Matthews. Malinaw niyang nasabi sa isang kaibigan na gusto niyang mapatugtog ang “Breathless” ng The Corrs sa burol niya.

Kakatwa iyun, ang hilig niya at mga kaibigan niyang aktibista na pag-usapan ang kani-kanilang burol. Biruan nila ang pagkakaroon ng “parangal picture” kapag maganda ang isang larawan. Kung ano ang mga kantang papatugtugin at tema, pati kung sinu-sino ang dapat magsalita. Parang may unawaan na magandang parangal lang ang kagyat na maibibigay ng isa’t isa sa mamamatay, at ang bawat isa’y mamamatay nang kasimbigat ng Sierra Madre, wika nga. Pero may isa pa silang katuwaang pangarap: Sama-samang magretiro sa kung saang palayan, may maggagantsilyo, magpapakain ng manok. Sobrang mahal nila ang isa’t isa, gusto nilang makita ang isa’t isa na tumanda.

Kaya noong natanggap ng isa sa kanila ang tawag ng isa pa na umiiyak at nagsabing patay na si Recca, hindi agad makapaniwala ang tinawagan. Kahit noong sinabing pupunta na ang pamilya para kunin ang bangkay, umasa ang tinawagan na mistaken identity lang, hindi si Recca ang patay. Naisip pa niyang pagtatawanan nila ni Recca ang kwento sa hinaharap. Pero hindi nagtagal at bumuhos ang text, mensahe sa Facebook, at maging larawan. Sa dulo, napagtanto niyang hindi pala talaga niya naisip na mamamatay si Recca – na puno ng buhay, puno ng kapasyahan at lakas, at puno ng saya. Lagi niyang iniisip na magkikita pa sila ni Recca at magkakasama nang matagal.

Pero hindi man handa ang mga kaibigan niya, handa si Recca. May pagdadalawang-isip man siyang ipinakita, malinaw ang pagpapasya niya. Mula pa sa pagiging malambot ang puso at minsa’y mababaw ang luha pagdating sa mga maralita at nangangailangan. Sa pagiging masigasig na propagandista, organisador, at edukador sa kampus. Sa masaya at matalas na pakikipagpulong para sa pagsusulong ng pakikibaka. Sa walang takot na pangunguna sa mga protesta, kahit may banta ng dispersal at pag-aresto. Sa paglubog sa masang manggagawa at magsasaka. Sa pagsuong sa maraming sakripisyo at pagpapakumbaba. Sa pagtitiwala sa masa at optimismo sa pakikibaka.

Hanggang sa noong 2003, nagpasya si Recca na sumapi sa New People’s Army o NPA. Bisaya siya, pero ni hindi naging usapin na sa Kordilyera siya pupunta. Sa kanyang pana-panahong pagdalaw simula noon, ipinakita niya ang isang pagpapasya na lalong tumitibay. Naging matatas siya mag-Ilocano at natuto na rin ng tabako at nganga ng mga katutubo. Kaya niyang magreklamo nang todo sa hirap ng kalupaan – sa taas ng mga bundok, tarik ng mga palusong, at posibilidad ng kamatayan kapag nabagsakan ng puno – at maging sa tindi ng lamig. Hinarap niya kahit ang hirap ng pagiging ina, at kabiyak ng isang rebolusyonaryo. Pero sa lahat ng ito, wala siyang bahid ng pagsuko.

Ikinwento niya ang tindi ng kahirapan ng mga pambansang minorya at ang laki ng yaman ng kalikasan na ninanakaw sa kanila. Nahahabag man siya sa kalagayan nila, namamangha siya sa kasaysayan at kakayahan nilang lumaban at ipagtanggol ang kanilang mga komunidad – kahit wala ang NPA pero lalo’t naroon. Pinatotohanan niyang napalayo man siya sa kanyang sariling pamilya ay niyakap siya ng maraming maraming pamilya. Kung may naibubulong man siyang kakulangan, iyan ay nasa larangan ng mga dapat at maaaring gawin para isulong at isulong pa ang mga gawain sa armadong pakikibaka, rebolusyong agraryo, at pagbubuo ng baseng masa.

Tiyak na marami pang lalabas na kwento kung paano si Recca bilang si Ka Tet ng NPA sa Kordilyera. Pero sa pauna pa lang, makikita nang kahit doon, naging kagiliw-giliw na presensya at pwersa siya sa mga kasama niya at sa masang katutubo. Nahalal siyang S-4 ng yunit, tagapag-ingat ng suplay, tulad din ni Erica Salang noon sa Bicol, nangangailangan ng paghawak sa patakaran at malasakit sa mga kasama. Nang hinarap niya ang pinakamatinding problema niya habang naroon, may panahong ayaw niyang kumain. Nang umabot sa masa ang balita, tinambakan nila si Recca ng paunti-unti ng masasarap na pagkaing kinakaya nila, bagay na tiyak na hindi niya inasahan.

Minahal ng marami si Recca, at sa pamamagitan niya, marami ang nagmahal sa kanyang pangarap at adhikain para sa bayan – ang matapos ang gutom at hirap sa bansa nating maraming yaman na ninanakaw ng iilan. Isang simpleng pangarap na nangangahulugan na mga maralita at ang sambayanan mismo ang humawak ng kapangyarihan, hindi ang iilang mayaman at makapangyarihan. Na maaaring tingnang paglubos sa prinsipyo ng demokrasya pero tiyak na pagbaklas sa hindi demokratikong kaayusang gumagamit sa demokrasya bilang ilusyon. At nangangahulugan ng paghawak ng armas, dahil hindi isusuko ang kapangyarihan ng mga nakikinabang.

Sa dulo, isa si Recca Noelle Monte (1981-2014) sa mga iskolar ng bayan na pumiling ialay ang talino at talento sa sambayanan, at hindi tumanggap ng yaman, pagkilala o kapangyarihan kapalit. Isa siya sa may maalwang buhay at maaaring mariwasang hinaharap na pumiling talikuran ang mga ito para sa isang hinaharap na walang mahirap. Isa siya sa pinakamamahal ng mga kaanak, kaibigan, at kasama sa kalunsuran na nagpasyang tumungo sa kanayunan dahil sa pagmamahal sa sambayanan. Tulad marahil ng panghalina ng mga mata at ngiti niya sa mga kakilala, ang buhay niya ay imbitasyon sa lahat na kilalanin at yakapin ang kanyang mga prinsipyo at pakikibaka.

Pinakamataas na pagpupugay!

12 Setyembre 2014

One striking fact about Philippine Literature (English or Filipino) is that our creative writers have been, and still are, suffering a very unpopular verdict from the reading public. This kind of notoriety is quite appalling, considering the professed literacy of our society.

The situation strikes us sharply. For between a choice, say, of Emile Loring’s “What Then Is Love?” or some novels in comics form of Carlo Caparas on one hand and, on the other hand, of Nick Joaquin’s “The Woman With Two Navels” or Ninotchka Rosca’s “Twice Blessed” (1993 American Book Award) or her novel “State of War” that clearly depicts the lives of ordinary people under the Marcos dictatorship, the choice is decidedly ready-made: Joaquin and Rosca suffer the tyranny of unpopularity not because they are unacceptable writers but, simply, their elegant style does not excite the taste buds of ordinary readers. This is also true as regards literary pieces written in Filipino vis-a-vis romance and fantasy novels and short-stories proliferating in leading commercial magazines or publications.

This situation which exists between the creative writers and their reading public is indeed disheartening and, by and large, may be considered as the fundamental problem of creative writing today.

The problem of the Filipino creative writers is how to communicate their crops without sacrificing the literary quality. Their evaluation of human life, especially of the downtrodden and the oppressed, their indictment of the greediness and exploitative nature of the ruling class, their appreciation of rural scene and of country life or, simply, the down-to-earth manners and attitudes of Filipino society are still inept to touch the sensibilities of the readers. This finds its incipient in the seeming neglect of creative writing to focus its attention to the inviting scenes of country life and the continuous struggle of the Filipino masses for a just and prosperous society.

Creative writing’s attempt to discover the image of country life is still weak, if at all. The feeble attempt to rediscover the lost image has failed to provide the link between the creative writers and the reading masses. This circumstance has brought several literary setbacks, dragging the writer’s prose into the dungeon of commercialism.

Some short-story and novel writers have tainted the noble mission of creative writing into a commercialized plot. The atmosphere of creativity afouls with the smell of cold cash and, as such, an illusion of creativity is unavoidably created in commercial magazines of note.

But, unfortunately, an honest appraisal of short-stories and novels clashing in commercial streets reveals unmistakably that they are pieces of writing which creativity is not. There is not even a color of meritorious literary. Most often than not, these novels and short-stories appearing in commercial magazines do not even deserve a cent of passing comment.

Commercial fictions, we are told, are written basically on one formula, and they rest simply on that. They don’t even move in three dimensions and do not possess what we call the “living soul” of the story. They are plot stories but without any color of creativity nor craftmanship. The style is very much toned down as if afraid that the readers will not grasp what the writer wants to impart. The writer, in himself, of such pieces — I am sure — does not find satisfaction in his work. The author must first feel the inner satisfaction of his art before he can transform it into a readable prose.

It is the policy, however, of commercial magazines to satisfy first the lust for entertainment of the reading public by virtually denying the literary merits of the story. And as long as the readers are contented, for business sake, the story must go on!

But this scheme must stop.

The writer must not primarily write for money’s sake. He must write because he wants to write. The taste of the reader is only secondary, if at all. For unless he is ready to sacrifice the reader’s predisposition to value judge the writer’s work on the scale of popularity — not on literary merits — the creative writer loses his social purpose, his creative writing.

Ngayon ko lang talaga nabasa ang kontrobersyal na pahayag ng School of Economics ng Unibersidad ng Pilipinas-Diliman tungkol sa protesta ng mga estudyante noong pumunta si Budget and Management Sec. Butch Abad sa naturang unibersidad noong Setyembre 17. Ito ang ubod ng kanilang pagkondena sa protesta: “Bilang inimbitahang bisita, saklaw si Secretary Abad ng balabal ng kalayaang pang-akademiko at ligtas na pagpunta na ginagarantiyahan ng Unibersidad sa lahat ng tumutuntong sa kampus.” Dagdag pa nito, “Ang silbi ng matayog na pribilehiyong iyan ay ang garantiyahan ang malayang trapiko ng magkakaibang ideya – at ng magkakaibang taong yumayakap sa kanila – na siyang nagbibigay-lakas sa isang liberal na institusyong pang-akademiko.”

Maraming suliranin ang pag-apela ng UPSE sa kalayaang pang-akademiko. Una, tulad ng lahat ng kinikilalang kalayaan ngayon, ang kalayaang pang-akademiko ay nabuo at napatatag sa kasaysayan laban sa mga makapangyarihan sa lipunan – sa Simbahan, sa gobyerno, at maging sa malalaking kapitalista. Sa pahayag ng UPSE, ginagamit ang kalayaang pang-akademiko para ipagtanggol ang isang mataas na opisyal ng gobyerno (at isa sa pinakamakapangyarihan sa gobyernong ito) laban sa mga nagpoprotestang aktibista (na katunggali ng mga makapangyarihang grupo kahit sa loob ng UP). Laban sa mga makapangyarihan dapat bigyang-kahulugan ang “mga ideyang kontraryo at hindi uso,” at panlilinlang ang tawaging ganyan ang mga ideya ng isang Butch Abad.

Ikalawa, bagamat kinikilala ng lipunan ang kalayaang pang-akademiko, hindi ito ligtas sa pagsusuri at kritisismo. Pwede sigurong ihalintulad ito sa kalayaang bumoto, na mas pundamental rito: May kalayaang bumoto, pero pwedeng suriin kung wasto o mali ang paggamit dito ng isang tao o grupo ng tao. Sa pahayag ng UPSE, iwinawasiwas ang kalayaang pang-akademiko na parang hindi ito makukwestyon at dapat kilalanin sa simpleng dahilan na isinabuhay ito. Sa tingin ko, sa mga dahilang ipapaliwanag sa ibaba, mali ang paggamit ng University Student Council sa kalayaang pang-akademiko nang imbitahan nitong magsalita si Abad sa isang porum, at mali rin ang UPSE na gamitin ang kalayaang pang-akademiko para ipagtanggol ang naturang hakbangin.

Ikatlo, at kaugnay ng ikalawa, ang kalayaang pang-akademiko ay pamamaraan lamang na dapat ay naglilingkod sa iba pang prinsipyo labas dito. Halimbawa, dapat itong naglilingkod sa tungkuling panlipunan o social responsibility at sa siyentipikong pag-aaral. Sa pahayag ng UPSE, hindi binigyang-katwiran ang kalayaang pang-akademiko sa mga batayang ito, kundi sa “pagkadahop ng buhay-intelektwal at pagkupot sa debate sa isang monologo” lamang, na nagmumula sa makaisang-panig na paggigiit ng kalayaang pang-akademiko. Kahit sa mga prinsipyo ng UP na “dangal at kahusayan (honor and excellence)” na minsang kinasangkapan ni Prop. Solita Collas-Monsod ng UPSE, mas patungkol ang kalayaang pang-akademiko sa kahusayan, hindi sa dangal.

Mali na imbitahan si Abad para talakayin ang pambansang badyet dahil sa DAP o Disbursement Acceleration Program. Mali na imbitahan si Ferdinand Marcos para talakayin ang pagsusulong ng demokrasya dahil sa Batas Militar. Mali na imbitahan si Jovito Palparan para talakayin ang pagtatanggol sa karapatang pantao dahil sa Oplan Bantay Laya. Mali na imbitahan si Gloria Macapagal-Arroyo para talakayin ang pagtiyak sa malinis at matapat na halalan dahil sa Hello Garci. Mali na imbitahan si Henry Sy para talakayin ang pagtaguyod sa karapatan ng mga manggagawa dahil sa kontraktwalisasyon sa SM. Mali na imbitahan si Kris Aquino para talakayin ang halaga ng privacy dahil sa pag-anunsyo niya sa nangyari sa kanila ni Joey Marquez. At iba pa.

Mali ang pag-imbita sa naturang mga tagapagsalita para sa mga nabanggit na paksa dahil kinakatawan nila ang kabaligtaran o pagkasira ng mga nabanggit na paksa. Mali dahil ginamit na nila ang dominanteng midya para ilahad ang kanilang mga ideya. Mali dahil sila ang dapat pangaralan tungkol sa paksa nila, at wala silang awtoridad na talakayin ang naturang mga paksa. At ang pahintulutan silang talakayin ang naturang mga paksa ay ang magpagamit sa kanilang panlilinlang, sa halip na maging instrumento ng kaliwanagan para sa lipunan. Halimbawa, magyayabang si Abad tungkol sa pagpapalahok sa publiko sa proseso ng pagbabadyet, gayung ipinaglalaban niya ang kapangyarihan ng iilan na baguhin ang aprubadong pambansang badyet.

Pero may kaibahan ang pag-imbita kina Abad, Marcos, Palparan at Arroyo sa mga kahalintulad sa itaas kumpara sa pag-imbita kina Henry Sy at Kris Aquino. Ang mga tao sa unang bungkos, itinuturing ng lipunan na mga kriminal sa mga usaping nabanggit, habang ang mga nasa ikalawang bungkos ay hindi, o hindi pa. Dito mailulugar ang agresibong pagkondena – kalabisan ang tawaging “karahasan” – ng mga aktibista sa pagpunta ni Abad: hindi siya karaniwang bisitang tagapagsalita o panauhing pandangal kundi isang kriminal sa bayan. Dito rin mailulugar ang mariing pagkondena ng UPSE, at Malakanyang, sa ginawa ng mga aktibista: kinukwestyon nila ang hatol na kriminal si Abad at ipinupwersa ang isang reperendum tungkol sa kanya.

Isang sintomas ang pagwasiwas sa kalayaang pang-akademiko ng kaguruan ng UPSE nang walang pagsaalang-alang sa tungkuling panlipunan. Hindi ito papasa sa pamantayan ng tungkuling panlipunan: sa kasaysayan, ginamit nito ang kalayaan ng akademya para isulong ang kawalang-kalayaan sa lipunan. Ang maramihang pagpirma nito ay patunay ng mala-kulto nitong pagbubuklod para sa paglilingkod sa iilan, silang mga nangangaral ng indibidwal na interes sa mga klasrum at sulatin. Maliban sa pagkondena nito sa diktadurang Marcos sa bisperas ng pagbagsak ng huli, wala nang kaguruan sa UP na mas tampok at tuluy-tuloy na naglilingkod sa gobyerno at sa malalaking kapitalista at haciendero liban sa UPSE. Natural, ipagtatanggol nito si Abad.

Instrumento lamang ang kalayaang pang-akademiko sa paghahanap ng katotohanan, at kakatwa ang paggigiit ng UPSE ng kalayaang pang-akademiko sa kabila ng pagtambad ng mga katotohanan bunsod ng protesta: Hinahatulan ng papalaking seksyon ng lipunan si Abad na kriminal – “magnanakaw” sa salita ng mga nagprotesta. Dapat katambal ng kalayaang pang-akademiko ang tungkuling panlipunan; kung hindi, magiging instrumento ito ng pagtatangka ng mga kriminal na manlinlang. At kung mangyari ang huli, susugod ang protesta para agresibong kumondena. Sa bayang ito kung saan bulok ang sistemang pangkatarungan, gagawa at gagawa ng paraan ang mga walang kapangyarihan para idiin at isakdal ang mga gumawa ng krimen sa bayan.

Sabi ng mga nangangaral ng kalayaang pang-akademiko, “kaaway ng unibersidad” ang mga aktibista. Para sa marami at dumarami sa lipunan, kakampi sila ng katotohanan.

25 Setyembre 2014

It has been 58 months now since you were mercilessly murdered at Ampatuan town in Maguindanao on November 23, 2009. Thirty two of you were journalists and media workers. I was a journalism freshman then and it made me think if I should still pursue journalism.

After that bloody incident, I was seriously considering shifting my major. Of course, I was afraid that it might happen to me in the future. But I stayed and finished my journalism degree.

It made me ask: Why are journalists getting killed in the Philippines?

I wasn’t able to get the answers inside the four corners of a classroom. I got the answers through reading and discussions with people in the media and human rights advocates. The fear I felt at first became the driving force for me to continue advocating for press freedom and human rights.

We have a different situation compared to Iraq, where journalists are often caught in crossfire. You were killed because of political ambition, the feud between political families fighting over power and control. They maintain the use of private armies to protect their political interests. A paramilitary group of the Ampatuan clan was ordered to massacre you. The country has warlords with active private armies, a clear manifestation of a backward semi-colonial and semi-feudal Philippine society.

You were there to get a story for your respective media organizations. You were just practicing your profession. But you were ruthlessly slain, stripped of your dignity as human beings. Animal slaughter can be considered even more humane compared to what they did to you.

They say we are in a democracy where we enjoy freedom of the press, of speech and of expression. These rights may not be absolute, but that does not mean that the powerful can just shoot us just because they don’t agree with our opinions and views.

Journalists, as well as community leaders and activists, are being incarcerated, abducted and killed just because they are seeking the truth and a better society.

I would like to tell you a story about President Noynoy Aquino, who promised to bring you immediate justice while campaigning for presidency last 2010. In a human rights forum in Belgium during his European tour last week, Noynoy said that not all media killings are related to the job. Would you agree with that? I can certainly say that you probably won’t.

Furthermore, President Aquino has been repeatedly criticizing the media for their negative reporting on his government. In the light of issues of graft and corruption in the bureaucracy under his leadership, the media has the responsibility to bring deliver news and information to the public. As the National Union of Journalists of the Philippines (NUJP) said in its statement, the media are not the President Aquino’s cheering squad.

After your demise, there were many others who were slain.

According to the Center for Media Freedom and Responsibility (CMFR), there are actually 29 media killings after Ampatuan Massacre and 25 media killings as of this writing under President Aquino’s administration. Noynoy exceeded his mother President Cory’s record of 21 media killings during her term. Of the 25 journalists killed under Noynoy, one of the most recent was shot inside her home in front of her son.

In addition to that, 145 media killings were documented since the so-called restoration of “democracy” in the country in 1986. But only 14 out of these murders have convictions.

The trial of your case hasn’t significantly progressed as your death is now approaching its fifth year in less than two months. And yet again, the police and court barred the media from covering the proceedings of the trial last September 17 on the grounds that the courtroom was full at that time, and that the first defense witness was a minor, the 17-year-old daughter of former Autonomous Region for Muslim Mindanao (ARMM) governor Zaldy Ampatuan.

Speedy trial is a constitutional guarantee, but the proceedings are snail-paced. Considering the Philippine justice system, the trial might go on for eons.

As a young activist-journalist, it worries me that journalists, even ordinary people, are being killed for their political standpoint and beliefs.

There can be no genuine justice for you, the victims, if the culture of impunity continues to reign and until the government is not sincere in resolving the cases of human rights violations and in putting the perpetrators of these crimes behind bars.

When the request for a column about what is now happening in Hong Kong came in, I was honestly stumped about what to write.

Should I write about the issue, or issues, the protesters are carrying? For indeed, while many may think that life is bliss in Hong Kong, the people here have legitimate issues that have remained unaddressed through the years.

As what everyone following the news knows by now, the major call of the protesters is for full universal suffrage especially for choosing the city’s Chief Executive.

But beneath the political reforms called for are also the concerns on the eroding economic condition of many resulting from a system that prioritizes big businesses over the people’s welfare especially during periods of crisis. Privatization, austerity, widening gap between the haves and have-nots, and the dwindling capacity of the large middle class population – all of these and more have contributed to the drive to see changes in the city’s governance.

Of course, after that most condemnable display of police brutality, the already boiling contempt for the government is probably reaching its tipping point.

Maybe, I should just write about how it feels to be part of the protesters? For indeed, it is an amazing experience.

Thousands of people you do not know surround you but are very much ready to explain what is being chanted to one who doesn’t know their language. Walking quickly but failing to get out of range of the choking smoke of the teargas that burns your eyes; while those you’ve never met in your life give you a bottle of water and a wad of wet tissue to take the discomfort away.

Some may say that it is a sea of black and yellow. But it really is a kaleidoscope of experience: from forcing the police to back away with just their bodies and voices, to listening to an old woman scold poker-faced police officers for their violence; from getting offered with food and drinks to watching how they learned to work collectively to distribute what are needed by their fellow protesters; from getting hugs and firm handshakes for showing up, to listening to migrant leaders express support for the democratic rights of the Hong Kong people.

But maybe I should just write about how this relates to us Filipinos? For indeed, like our own people, the dream of social change is also present amongst many Hongkongers.

Like us, they too experience hardships in a system that serves only a few. They too face seemingly insurmountable tasks for meaningful reforms. Yes, as what we have all seen, they too have to confront brutish state forces that preserve the status quo.

For our families back home worried of the condition of their loved ones here, I will not say don’t be. But based on how warmly the protesters respond to the support of non-locals, I will say that solidarity lives in this beautiful movement for the people’s democratic rights.

So what is really happening in Hong Kong? In a nutshell, I guess, history is.

Labor Sec. Rosalinda Baldoz helps inaugurate Luisita Industrial Park. Photo courtesy: DOLE Region III

What kind of message is the Department of Labor and Employment (DOLE) Secretary Rosalinda Baldoz sending to the public in conferring unprecedented distinction to the Luisita Industrial Park – a hub widely-known to be part of the still dispute-ridden and controversial Hacienda Luisita estate?

While it is up to the workers themselves in the Luisita Industrial Park (LIP) to contest the ostentatious designation made by the DOLE in naming the LIP as the very first “Labor Law Compliant Eco-zone” in the country, this does not belie the fact that aggressive land grabbing and brazen human rights violations are continuously being perpetrated by the LIP administration under the Luisita Realty Corporation (LRC).

The LRC is one among the many notorious corporate avatars of the Cojuangco-Aquino family in Hacienda Luisita, where presidential sister Ballsy Aquino-Cruz is director while Pinky Aquino-Abellada and Viel Aquino-Dee sit as top stockholders.

DOLE’s conferment may be used to prop up the LRC’s pending application before the Philippine Economic Zone Authority’s (PEZA) Board to incorporate 260.4 hectares of agricultural land in Barangay Balete, Luisita to the existing Luisita Industrial Park complex. The PEZA granted the LRC a pre-qualification clearance on February 13, 2014, barely a week after the Cojuangco-Aquinos ordered the burning of farmers’ homes and the bulldozing of crops within the contested property.

Another Cojuangco-Aquino firm, Tarlac Development Corporation (TADECO) ordered the aggressive attacks against Hacienda Luisita farmers in Balete.  Violent eviction of farmers, bulldozing of ready-to-harvest palay crops and fencing off of the 260-hectare area from its tillers continued even after the Department of Agrarian Reform (DAR) affirmed the agricultural nature of the said property by issuing a Notice of land reform coverage (NOC) on December 17, 2013. The DAR did not lift a finger to stop TADECO’s assaults against Luisita farmers.

The headquarters of the 31^st company of the 3^rd Mechanized Battalion of the Philippine Army was constructed within this 260-hectare area last year with the blessings of the LRC. Soldiers have, since then, been practically deployed to serve in the Cojuangco-Aquino private army, intermittently mobilized to harass and evict farmers from the area. Bulldozers of the Cojuangco-Aquino family which were used to destroy farmers’ crops and homes are usually  parked right beside the army headquarters.

In successive incidents from September 2013 to March 2014, TADECO was able to evict tillers even without a court order through the deployment of private security guards, local police and fully-armed SWAT teams. The attacks resulted in the death of one of our members, Dennis dela Cruz, several cases of mauling, attempted murder and unlawful arrest, and the filing of harassment suits against hundreds of farmers.

Personnel – thugs – hired by the Cojuangco-Aquino family from the Great Star Security Agency, one of the Luisita Industrial Park’s subcontractors, are directly responsible for the violent attacks against farmers in Barangays Balete and Cutcut.  Great Star Security Services, Inc. was also declared compliant with General Labor Standards and issued Certificates of Compliance (CoC) yesterday, October 1, in a high-profile ceremony at the LIP compound which was graced by Baldoz herself.

Security guards from the Great Star Security Services Inc. are also involved in the shooting of a group of farmers in disputed farmlands in Barangay Maimpis, San Fernando, Pampanga on July 28, 2014. It seems that violation of human rights is their forte.

The Cojuangco-Aquinos are hell-bent on maintaining control of the Luisita estate and in implementing their grand master plan to convert the sugar plantation into a giant commercial hub, in contempt and complete reversal of the 2012 Supreme Court decision for total land distribution.

Ten years after the Hacienda Luisita Massacre, Luisita farmers are still denied land and justice. President BS Aquino’s alter-egos like Baldoz of  DOLE and Gil delos Reyes of DAR, act like extensions of this insatiable landlord family in ruthlessly extracting every last drop of blood, sweat and tears from Luisita farmworkers.

FLORIDA SIBAYAN
AMBALA – Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura
56 K-9 St., Kamias, Quezon City

“Ang mga unang paborito kong manunulat na Pilipino ay sina Amado Hernandez, Nick Joaquin, at Gelacio Guillermo.”
– Jose Maria Sison (blurb, Mga Tula ni Gelacio “Chong Gelas” Guillermo)

*      *      *

Tatlong librong nasa mesa ko ngayon: Mga Tula ni Chong Gelas, Agaw-Liwanag ni Bomen Guillermo, at dalawang kopya ng Sa Pamumulaklak ng mga Talahib ni Rogelio “Ka Roger” Ordoñez.

*      *      *

Parehong ginawaran ng parangal na Makata ng Bayan sina Chong Gelas (2009) at Ka Roger (2011) mula sa Kilometer 64 Poetry Collective.

*      *      *

Noong Setyembre 16, inilunsad ang aklat na Mga Tula ni Chong Gelas. Walang paghahambog ang pamagat. Iyon ay isang koleksyon ng mga tula. Pati ang disenyo ng pabalat. Walang kaek-ekan. Hitsurang manila paper lang na nagpapaalala sa mga tibak ng kanilang sinusulatan kapag nag-i-ED (educational discussion).

May kopya na ako ng Kung Kami’y Magkakapit-bisig: Mga Tula sa Hacienda Luisita ni Chong Gelas. Isang manipis na aklat na nilathala para sa kanyang ika-70 kaarawan noong 2010.

Pero iba itong Mga Tula. Dito may revelation na si Chong Gelas at ang underground writer na si Kris Montanez ay iisa.

Sabi nga ni JMS: “Malugod kong ipinapaabot ang aking rebolusyonaryong pagbati kay Gelacio Guillermo sa paglulunsad ng kanyang aklat ng M” at sa kanyang pagtanggap na siya at si Kris Montanez ay iisa. Kapuri-puri na inakda niya sa tunay na pangalan at nom de plume ang magagandang tula na naglalarawan at nagbibigay kabuluhan sa buhay ng mga anakpawis at sa kanilang pakikibaka para lumaya sa pang-aapi at pagsasamantala.”

*      *      *

Noong 2010, naimbitahan ako ng grupong Artist Arrest para magbigay ng poetry workshop sa 43 health workers na ikinulong noon sa Camp Bagong Diwa. Binansagan silang Morong 43.

Kasama ko noon ang mga visual artist na magsasagawa rin ng workshop, pati ang mga miyembro ng Defend ST at Artist Arrest.

Ipina-repro ko ang 8-pahinang handout ko na kakagamit ko lang noon sa isang poetry workshop sa University of Batangas. Tuwang-tuwa pa nga ang mga estudyante nang sabay-sabay kong pinabigkas sa kanila ang tulang “Kokak” ni Chong Gelas.

*      *      *

Magkahiwalay ang pasilidad ng mga lalaki at babaeng nakadetine sa Camp Bagong Diwa. Sa women’s detention cell, binalasa agad ang handout na gagamitin namin sa workshop. Tinanggal ang huling pahina kung saan naroon ang tula ni Chong Gelas.

Sa men’s detention cell naman, matapos kaming paghubarin at kapkapan mula anit hanggang talampakan, binusisi rin ang mga dala naming materyal para sa mga workshop. Kinumpiska ang buong poetry handout ko. Ang hatol: subersibo!

*      *      *

“Literature should be a kind of revolutionary manifesto against established morality and established society.”
– Guo Moruo

*      *      *

Nagtanghal sa book launching sina Ericson Acosta, BLKD, Lanceta, Chikoy Pura, Pete Lacaba at marami pang ibang manggagawang pangkultura.

Bumili ako ng kopya ng Mga Tula dahil gagamitin ang kikitain nito para makalikom ng pondo para sa Kampanyang Bungkalan ng Luisita Watch. Kailangan din nila ng pondo para sa komemorasyon ng ika-10 anibersaryo ng Hacienda Luisita massacre (#HLMX) sa Nobyembre 16, 2014.

*      *      *

Noong Oktubre 2 naman inilunsad ang Sa Pamumulaklak ng Talahib ni Ka Roger. Naganap ito sa Polytechnic University of the Philippines, Sta. Mesa, Manila. Saktong-sakto, sabi nga niya, dahil tuwing Oktubre namumulaklak ang mga talahib.

Sakto rin na nalathala ito ngayong 2014, sa ika-50 anibersaryo ng Mga Agos sa Disyerto. Sa milya-milyang disyerto, ang unang signos ng buhay ay ang pagtubo ng mga talahib.

*      *      *

Espesyal ang Sa Pamumulaklak ng Talahib para sa akin dahil pinagsulat ako ni Ka Roger ng introduksyon para sa koleksyon. Nasa Iowa ako noon at naghahanap ng silbi ko sa bayan habang nasa malayong lugar.

Kasama ni Ka Roger, pinagtulungan namin nina Mark Joseph Rafal, Emmanuel Dumlao, Rogene Gonzales, Laurence Marvin Castillo, at Tilde Acuña na isalin ang mga tula niya sa Ingles.

*      *      *

“Mene, Mene, Tekel, Upharsin”
– Daniel 5:25

*      *      *

Parehong may mga salin/tula sa Ingles ang mga bagong aklat nina Chong Gelas at Ka Roger.

Sa panahon ng ASEAN integration, sa paghahanap ng mga tulang Filipino na maaaring isalin sa katutubong wika ng mga bansa sa labas ng Pinas, mas karapat-dapat na piliin ang kanilang mga tula.

*      *      *

Pauwi na ako nang mapansin ko ang mga flag ng New People’s Army na nakatulos sa tabi ng flag pole ng PUP at kumukunday sa hangin. Nagulat din ako nang makakita ng mga OP (“operation pinta”) sa gilid ng obelisk at ng pader malapit sa bahay ni Apolinario Mabini.

Kagulat-gulat na nakatayo sa loob ng kampus ang bahay ni Mabini. Kalunos-lunos din na pininturahan ng blue green ang kubo. Pero ibang kuwento na iyon.

Habang umuusad ang programa sa book launching ni Ka Roger, nagkaroon pala ng lightning rally sa loob ng kampus. Nakita ko ang mga litrato sa Facebook status ni Jonathan Caiña.

*      *      *

Signs of the times: naisip ko. Buhay na buhay ang revolutionary optimism (sige, sabihin na nating youthful vitality) sa Sintang Paaralan (mas ok nang ganito ang turing sa PUP kesa sa “Pekeng UP”).

*      *      *

May mga estudyanteng nagalit. Bakit daw sinira ang ganda ng obelisk, eh simbulo iyon ng PUP.

Sa website mismo ng PUP nakalagay, ang unibersidad ay may “long-standing reputation as a vanguard of truth and social justice.” Kahit kailan hindi naging konserbatibo ang PUP. Huli na sa balita ang ilang umaangil na nag-enrol o baka galing sila sa ilalim ng bato.

Iyon bang ganda ng nitsong kinulapol ng pintura pero may nabubulok na bangkay sa loob ang gusto nila o ang paalala na malakolonyal at malapyudal pa rin ang lipunan sa loob o labas man ng kampus?

*      *      *

“Society gets the kind of vandalism it deserves”
– Banksy

*      *      *

Signs of the times.

Sino nga naman bang makakatanggi na “gates of hell” ang Manila/Metro Manila kung, sa araw-araw nga naman, ay impyerno ang kailangang bagtasin ng mga komyuter para lamang makarating sa kanilang trabaho o klase?

Hindi biro ang pagpila sa LRT o MRT na talo pa ang haba ng pila sa mga concert o shows ng mga artista. Nasanay na nga raw tayong mga Pilipino sa pila–magmula sa pagkuha ng mga dokumento sa opisina ng pamahalaan, pagbili ng pagkain, pagtanggap ng relief goods, at maging hanggang sa pagkokomyut.

Ayala Avenue, 1960s ikaunangpahina.wordpress.com

Araw-araw na perwisyo’t aberya ang dulot ng mabigat na trapik at bulok na mga tren. Wala rin namang ginhawa kahit pa mag-bus o jeep na kakailanganing pa ngang kalimutan ang pakikipagkapwa para lamang hindi mahuli sa paroroonan–unahan a la marathon sa pagsakay, tulakayan/balyahan a la wrestling, at halos magkahalikan na sa sikip sa loob ng sasakyan a la sardinas sa lata.

Bago ka pa man makarating sa eskuwela o opisina, tiyak na pagod na pagod ka na at nasira na ang araw mo. Mas lalong marahas ang sitwasyon kung sasakto pang bubuhos ang malakas na ulan at magbabaha sa mga lansangan. Sino ba naman ang gaganahan pumasok ng trabaho kung ganito ng ganito lang din sa araw-araw?

Hindi ba parang eksena sa end-of-the-world na mga pelikula ang araw-araw na buhay ng mga komyuter sa Metro Manila? Ang masama pa nga, kinasanayan na natin. Lalo pa’t nangunguna ang pamahalaan na gawing lehitimo sa isipan natin ang ganitong kaayusan ng Kamaynilaan. Ilang beses na nga bang nagpahayag ang pangulo at iba pang mga opisyal na ang malalang trapik ay senyales ng paglago ng ekonomiya’t pag-unlad ng bansa?

Legitimating ang gamit ng mga ganitong pahayag ng pamahalaan: Nagtatagumpay silang paniwalain tayo na kaakibat talaga, at wala na tayong magagawa pa, ng buhay sa lungsod ang ganitong mga sakripsiyo’t problema.

Gayunpaman, marami pa rin ang hindi pumapaloob sa diskurso na pagtiisan na lamang ang ganitong kalagayan. Noong mga nakaraang linggo, naging tampok sa social media ang mga usapin ng trapiko at sistema ng transportasyon sa Metro Manila. Dahil lumalala ang sitwasyon, mas nahihirapan ang pamahalaan na pagtakpan ang pag-alingasaw ng nabubulok na Kamaynilaan.

Manila,1980s motorcyclephilippines.com

Bagama’t kinikilala ng pamahalaan ang problema, ayon sa kanilang mga pahayag, kulang pa rin kung titimbangin ang mga aksiyon na isinasagawa ng pamahalaan. Hindi naman ito nakakapagtaka. Paano nga naman kasi mararamdaman ng opisyales ng pamahalaan ang urgency na lutasin ang problemang ito kung panay de-kotse’t komportable naman sila sa kanilang pag-commute sa araw-araw? Naiipit din ba sila sa mabagal na daloy ng trapiko kung may de-numerong plaka naman ang kanilang sasakyan o kaya wang-wang? Bakit naman sila sasakay ng tren kung lagpas pa sa dami ng daliri ang pagmamay-aring sasakyan?

Kaya nga nagkaroon ng “take the MRT” at iba pang kaparehong mga “challenge” ang netizens sa pulitiko para maramdaman nila mismo ang impyerno na kinasasadlakan ng mga komyuter. May ilang bumaba sa kanilang mga ivory tower at sumubok pero mas madami ang piniling huwag pansinin ang ingay.

Hindi biro ang nawawala sa bansa dahil sa perwisyong mabigat na trapik araw-araw. Sa taya ng Japan International Cooperation Agency (JICA), halos P2.4 Bilyon ang nawawala sa ekonomiya natin dahil dito. Kung sa 2013 Global Competitiveness Report naman ng World Economic Forum (WEF), bagsak tayo sa larangan ng kalidad ng mga imprastraktura lalo na sa sistema ng pampublikong transportasyon. Pero higit pa sa mga ekonomik na kawalan, hindi ba’t sayang din naman ang oras na sana’y kapiling na ang pamilya o nakakapagpahinga na kaysa nakababad sa trapik?

Dahil kung urban life index lang din naman ang pagbabatayan, mahalagang ang lungsod ay nakakatulong sa pagpapayaman at pagpapalalim ng personal at sosyal na relasyon ng mga nakatira dito. Ganito din ba ang masasabi ng mahigit 12 milyong katao para sa Metro Manila o ang halos 25 milyong katao para naman sa Greater Manila Area?

Totoo din naman na malaking bahagi ng problema ng ating mga lungsod ay dahil hindi ito napagplanuhan ng maayos. Bagong penomenon lang naman ang pagkokonsulta ng pamahalaan sa mga urban planners bago magpatupad ng mga patakaran o gumawa ng mga aksiyon. Pero sumasapat bang solusyon, para lutasin ang lahat ng problemang ito, ang “better, efficient and effective urban planning”?

Halimbawa, ibinahagi ni Enrique Peñalosa, dating alkalde ng Bogota, Colombia, na tumatanggap ng teknikal na paggabay mula sa JICA para lutasin ang problema ng kanilang siyudad sa pagsisikip ng mga lansangan, ang kanyang karanasan. Kalakip ng “master plan” para sa syudad, na nagkakahalaga ng $5 Bilyon, ang elevated freeways. Ngunit kritikal siya sa pinalalaganap na kaisipan na ang kaunlaran ng kanilang syudad ay nangangahulugan na kailangang dumami ang pribadong mga kotse. Sino nga ba ang makikinabang sa ganitong “master plan”? Hindi ba’t ang mga may-ari ng mga dambuhalang negosyo ng kotse sa Japan at ang lokal na mga elite na distributor nito sa bansa?

“We think it’s totally normal in developing-country cities that we spend billions of dollars building elevated highways while people don’t have schools, they don’t have sewers, they don’t have parks. And we think this is progress, and we show this with great pride, these elevated highways!”

Dagdag pa ng progresibong urban planner na si Jeff Speck, hindi kinikilala ng mga “master plan” na ito ang usapin ng induced demand–na dadami ang bilang ng mga kotse dulot ng pagdami ng mga kalye/freeways/skyways, na sa huling pagsusuri’y hindi din nakabubuti ang pagpapalapad/pagdadagdag ng mga daanan.

Ortigas, 1990s (anonymous)

Hindi ba kakatwa na bagama’t 2 porsiyento lamang ng mga Pilipino ang may kotse ay bilyun-bilyon ang pamumuhunang inilalaan ng pamahalaan para rito? Kung pagsasama-samahin ang halaga ng mga proyektong Skyway Stage 3, NLEX-SLEX Connector at NAIA Expressway, papatak na ito sa halos P63.4-B. Magkano pa kaya kung susukatin ang pinagsama-samang halaga ng lahat ng mga proyektong road expansion/construction of new roads/etc ng pamahalaan? Hindi ba’t ang lalabas ay subsidized pa ng mga komyuter ang komportableng daanan para sa may mga kotse?

Ano kayang kalidad ng ating pampublikong tranportasyon–MRT, LRT, PNR, Bus Rapid Transit (BRT)–ngayon kung dito inilaan ng pamahalaan ang bilyun-bilyong pamumuhunan na ang maliit na bilang ng mga de-kotseng Pilipino lamang ang nakinabang?

Sa kabilang banda, kailangan din maging malapit sa mga lugar ng tirahan ang mga serbisyo at opisina ng pamahalaan para hindi na kailanganing lumayo pa at mag-commute. Kung kakayanin nga rin, hindi ba’t mas maganda kung self-sustaining ang mga komunidad at kabahayan? Maaari naman talagang magsama-sama sa iisang lugar ang negosyo, paaralan, serbisyo, simbahan, at iba pa. Sa ganitong pagkakataon at balangkas ng mga komunidad, nagiging pag-aari ng mga mamamayan ang mga komunidad/pampublikong lugar at hindi ng mga dambuhalang land developers o mga may-ari ng malls.

Hindi ba nakaka-alarma para sa atin ang pagkaubos ng pampublikong mga parke dahil tintayuan ito ng mga Savemore ni Henry Sy? O kaya naman ang pagsasara ng mga talipapa’t palengke ng mga komunidad dahil sa pagpasok ng Puregold? Kung ganito ng ganito ang mangyayari, anong lupa ang mananatiling pampubliko sa ating mga lungsod?

Nasa kamay natin ang tadhana ng Metro Manila–ang ganap na pagkabulok nito sa kamay ng pamahalaan na nakikipagsabwatan sa kapital o ang transpormasyon nito bilang mapagkalingang syudad sa kamay ng mamamayan.

Naisip ko nga, bakit ba natin gustong pasakayin ng MRT ang mga makapangyarihan na nagpapatakbo sa pamahalaan? Hindi ba’t mas magiging makubuluhan, at ganap na may pagbawi/reclaiming, kung ang mga komyuter sa MRT araw-araw ang bibigyan naman ng kapangyarihan na patakbuhin ang pamahalaan?

Si Cleve Arguelles ay isang komyuter na naiikot ang Metro Manila sakay ng MRT, LRT, jeep at bus linggu-linggo.

Pope Francis I during the World Youth Day celebrations in July 2013. Wikimedia Commons

Pope Francis has captured the attention of millions including the international media with his simple and tradition-breaking lifestyle.

A year after his election, the world including Christians and non-Christians are still studying the different changes he has started within the Vatican bureaucracy and the Vatican financial institutions. His pronouncements on the need of a Church that is missionary, compassionate and inclusive have been analysed by theologians from different countries and how these will affect the current problems of a increasingly deserted Church. His statements on social issues such as the war in Syria, the plight of migrants in Europe and the capitalist system that is driven by greed have also been well published.

The current changes being instituted by Pope Francis can be a crucial turning point in the 2000-year history of the Roman Catholic Church. However, as we very well know, this turning point cannot be achieved by mere Papal pronouncements and administrative reforms no matter how well meaning. There will definitely be obstacles coming from different sections of the church structure and society that will be threatened by these changes. All possible doctrinal and theological precepts will be thrown at Pope Francis to derail if not totally stop the reforms. A US oligarch has already warned that donations to the Church can stop and some Vatican watchers have already hinted at the physical dangers the Pope is risking.

As such, how should we approach these changes? Cognizant that these are reforms that will not radically alter the reactionary character of the Roman Catholic Church, it is still incumbent upon us to study and act upon these, analyzing, making a balanced evaluation and propagating those that will benefit the poor, deprived and oppressed.

What needs to be done?

The administrative reforms such as the revamp of the financial institutions, the appointment of the eight Cardinals who will propose restructuring to the Vatican Curia, the Papal announcement that more authority will be given to the national episcopal conferences, we can support since any changes in the fossilized bureaucracy can contribute to a Church that is more compassionate in deed.

We should also support the call for justice for and indemnification to the victims of clerical sexual abuse. Beyond these there should be discussions within the formation centers and other scholastic institutions how these crimes can be prevented.

More than all of these we must strongly advocate and propagate the pronouncements and moves that relate to issues of social justice. These are the changes that are most necessary, urgent and will be contentious and divisive within the Church. These include the pronouncements on migrants issues, the conference on the Syrian conflict and the condemnation of capitalist greed.

We must likewise be more active in calling the Pope’s attention to the situation in our country: the continuing misery and escalating poverty brought about by economic policies that favor the elite; the plunder of our natural resources, the continuing and increasing subservience to imperialist control.

But it is not only the Pope whom we wish to address. We have to reach out to the Philippine Church hierarchy in different dioceses, congregations, parishes and institute dialogues and get their cooperation on the need for radical social transformation. Basic changes namely comprehensive and genuine agrarian reform and national industrialization and the continuing armed revolution that seeks to
address these has to be explained to them. And beyond any theoretical discussions, we must draw them into actively participating the people’s struggles not only because they are influential opinion makers but also that as members of Philippine society they have a stake in its well being and progress.

We should also reach out to the numerous Christians, whether nominal or practicing, and involve them in the different national and sectoral issues that will organize and empower them.

As guided by the tenet that to love God, we must love our neighbor, we continually strengthen our determination and commitment by reaching out and organizing as many as we can to achieve a society where there is peace and justice.

Christians for National Liberation (CNL)

CNL is an allied organization of the National Democratic Front of the Philippines and composed of revolutionary church people from the Catholic and Protestant churches.